18.03.2013 / 00:00
Tanrı, ilk insan Âdem?i yarattığında ona tüm isimleri öğretti ve genetik kartlarına tüm bilgiler kaydedildi. Âdem ve onun soyundan gelenler, zamanla yeni bilgiler edindi. Konuştukları bir tek dil vardı, Tanrının onlara öğrettiği dili kullanıyorlardı.
Âdem?in soyu çoğaldıkça, aralarında farklılık, anlaşmazlık ve kavgalar çıktı. Yaşadıkları coğrafya ve beslenme şekilleri vücut yapılarını ve beden renklerini değiştirdi.
Doğal afetler yüzünden göçler başladı. Âdemin soyundan gelenler yeni yurtlar edindiler. Birbirlerinden uzaklaşarak, aralarındaki sevgi, dostluk, kardeşlik azaldı. Gittikleri yerlerde yeni kelimeler ve isimler ürettiler. Zamanla konuşulan ve Âdem?in soyuna öğretilen dil de değişikliğe uğradı. İnsanlar çoğaldıkça, dil gurupları da çoğalmaya başladı.
İnsanın yaratılış sürecinden günümüze ulaşıldı.
Dünya üzerinde binlerce dil oluştuğu gibi, binlercesi de insanlarla birlikte yok oldu.
Dil, insanın ve toplumların yarattığı kültürle yaşar, ayakta kalır.
Birleşmiş Milletlerin Eğitim, Kültür ve Bilim Örgütü UNESCO?nun dil atlasına göre; dünya?da konuşulan yaklaşık 6 bin dilin yarısı yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. 2 bin 474 dil, isimleri, konuşulduğu bölgeye göre listelenmiş. 1950 yılından buyana 230 dil yok olmuş.
?UNESCO?nun dünya dil atlasına göre Türkiye?de konuşulan 15 dil yok olma tehlikesi ile karşı karşıya, 3 dil ise çoktan yok olmuş.? (1)
Kapadokya Yunancası olarak bilinen Ürgüpçe, Anadolu?nun doğusunda ve Suriye?nin kuzeydoğusunda bir zamanlar konuşulmuş olan Mlahso dili ile Siirt?in Pervani İlçesi?nde konuşulan Hertevin dili, Türkiye?de ölen diller arasında.
UNESCO?nun Türkiye?de konuşulan diller üzerine hazırlanan raporuna göre; Anadolu?da Türkçenin dışında 36 dil konuşuluyor.
Hazırlanan listeye göre: Abazca: 15.000 kişi, Abhazca: 50.000 kişi (Çoruh, Bolu ve Sakarya), Adigece (Çerkesçe): 100.000 kişi (kayseri, Tokat ve Kahramanmaraş), Arapça: 500.000 kişi (Mardin ve Siirt), Arnavutça: 75.000 kişi (dağınık halde), Azerice: 700.000 kişi (Çoğu Kars, Ağrı ve Van?da), Boşnakça: 30. 000 kişi (Batı Anadolu illeri), Bulgarca: 350.000 kişi (Batı Anadolu illeri), Çingene Dilleri: 60.000 kişi (Romani ve Domani olarak ikiye ayrılır), Ermenice: 80.000 kişi (Dağınık halde), Gagavuzca: 400.000 kişi (Batı Anadolu illeri), Gürcüce: 60.000 kişi (Artvin, Ordu, Sakarya), Kabartayça (Çerkesçe) 250.000 (Kayseri ve çevresi), Kazakça: 5.000 kişi (Dağınık halde), Kırgızca: 4.000 kişi (Van ve Kars yöresi), Kırım Türkçesi (Balkan Tatarcası): 120.000 kişi (Eskişehir, Polatlı çevresinde Tatar köyleri), Kurnulkça: 2,000 kişi (bir kaç köyde konuşuluyor), Kürtçe: 5.000.000 kişi (Doğu, Güney doğu ve Anadolu?nun bazı yöresinde), Kumukça: 2.000 kişi (Birkaç köyde konuşuluyor), Ladino: 10.000 kişi (İstanbul-İzmir), Lazca: 50.000 kişi (Rize?nin doğusu ve Artvin), Osetçe: 2.000 kişi (Bitlis, Erzurum, Kars, Muğla ve Antalya), Özbekçe: 3.000 kişi (Hatay, Gaziantep ve Urfa), Rumca (Yunanca): 7.000 kişi (İstanbul), Süryanice: 5.000 kişi (Turovo ve Hertvince gibi lehçeleri ayrı değerlendirilen Süryanice yok olma tehlikesiyle karşı karşıya), Trova: 3.500 civarında insanın ana dili (Mardin yöresi), Tatarca: 2.000 kişi (İstanbul?da), Türkmence: 2.000 kişi (Tokat çevresi), Uygurca: 1.000 kişi (Kayseri) ve Türkçe: Türkiye nüfusunun %90?ı Türkçeyi anadili olarak tanımlıyor ve kullanıyor. (2)
Anadolu?da ilgi çeken diller: Kafkasya?da birçok dil konuşuluyor. Türkiye?de yaşayan 5,5 milyon Çerkes?in büyük çoğunluğu Abazca dillerini konuşuyor. Adigece ve Abazca konuşanlar birbirini anlayamıyor. İki dilde Kiril alfabesi 58 harften oluşuyor. Abhazca, Kuzeybatı Kafkas dilleri arasında yer alıyor. Abhazya, Türkiye, Rusya, Suriye ve Ürdün?de konuşulan bir dildir.
Arapça, Hami-Sami Dilleri ailesine mensuptur. Arap devletlerinin resmi dilidir. Arap Yarımadası ve Kuzey Afrika?da halkın çoğunluğu Arapça kullanır, İran ve Türkiye?de kullanılan Arapçanın lehçeleridir.
Arnavutça; Arnavutların konuştuğu, Hint Avrupa dil ailesi içindedir. 1000 yıldan fazla Bizans yönetiminde kaldığı için Yunanca, 432 yıllık Osmanlı yönetiminde ise Türkçe ve Arapça kelimeler Arnavutçanın içine girmiştir. En çok etkilendiği dil Latincedir. Modern Arnavutça, Türkçe ve Arapçadan geçen sözcüklerden arındırılmıştır.
Azeriler, Azerbaycanlılar ve Azerbaycan Türkleri Kafkasya ve İran Platosunda yaşayan Türk halkıdır. Azerbaycan?ın 2013 yılı nüfusu 8.922.400. En büyük Azeri nüfus; İran sınırları içindeki Güney Azerbaycan?dadır.
Azerice, Türk dil ailesi Oğuz gurubuna dâhildir. Aynı dil ailesinden olan Türkmence, Kaşkayça ve Türkçe, Irak Türkmenleri tarafından konuşulan bir dildir.
Çerkesler ve Çerkezler, Anadolu?ya Kafkasya?dan göç etmiş Kafkas halklarıdır. Kendilerine Adige adını veren halktır. Türk dili konuşmayanlara verilen genel isimdir.
Boşnakça, Bosna-Hersek?te yaşayanların konuştuğu dildir. ?Kaşgarlı Mahmut (1072-1073) yılında yazdığı Divan-ı Lugat?it Türk adlı eserinde ?Bizans-Rum ülkesine en yakın oturan Türk boyu Peçeneklerdir? demektedir. ?Başnak? kelimesini de ?başında tolgası, sırtında zırhı olmayan er? şeklinde açıklamaktadır.
Bizanslı Eflatuncu filozof-devlet adamı (1018-1078) Michael Psellos 967-1077 olaylarını anlattığı Khronographia (Vakayiname) adlı kitabında Balkanları tamamen hâkimiyetleri altına alan 1050 yılında da bütün Trakya?yı işgal eden Peçenekleri anlatırken çağdaşı Kaşgarlı Mahmut?la aynı ifadeyi kullanıyor. Bir doğulu bilginin Başnaklar, bir Bizanslı tarih yazarının da Peçenek Türkleri hakkında aynı ifadeleri kullanmaları Peçeneklerle Başnakların aralarında bir köken farkının olmadığını göstermektedir.
Bağdatlı Mesudî 941 yılında yazdığı Mürucü?z-Zeheb (Altın Çayırlar) adlı eserinde Hazarlarla Alanlara yakın ve bunlarla batı arasında 4 Türk kavmi bulunduğunu, bunların en cesurlarının Bacnak olduğunu kaydediyor. Mesudî?nin sıraladığı bu dört boydan Bacgard ve Nükerdeler Macar asıllı Bacnak ve Becneler ise Peçenek boylarıdır.
Yakın tarihlerde Sırp zulmüne uğramış olan Boşnaklar Müslüman bir topluluktur, ama her şeyden önce Türk?türler (3)
Bulgarca, Bulgaristan?ın resmi dilidir. Güney Slav dillerine bağlıdır. Alfabesi, 30 harften oluşur ve Rusçaya en yakın olan alfabedir. IX. Yüzyılda oluşmaya başlamıştır. Bulgarca, Selanikli Aziz Kiril ve kardeşi Metodiy tarafından 862 yılında Bulgaristan?ın Preslav beldesinde bulunan Kiril alfabesi ile yazılmış, harflerin çoğu Yunan alfabesinden alınmıştır.
Ermenice, Hint-Avrupa dil ailesindendir. Ermeni halkının kullandığı İki lehçesi vardır. Türkiye?de Ermenilerin % 18?i Ermenice konuşmaktadır. Ermeni alfabesi, 405 yılında Aziz Mesrop tarafından bulunmuştur.
Gagavuzca, Moldova?daki Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi?nde yaşayan 300.000 Gagavuz?un konuştuğu dildir. Oğuz gurubuna bağlı Türk dilidir. Gagavuzlara özerklik verilmesinden sonra Türk abecesine benzer bir abece oluşturuldu.
Gürcüce, Gürcistan?ın resmi ve eğitim dili, Kafkas halkının konuştuğu dildir. Türkiye, İran, Azerbaycan, Rusya, ABD ve Avrupa?da 500.000 kişi Gürcüce konuşmaktadır.
Kabardeyce, Kabartayça, Rusya Federasyonuna bağlı Balkar ve Karaçay cumhuriyetlerinde kullanılan resmi dildir. Kabartay ve Balkarya?da yaşayan Kabarteylerin konuştukları Doğu Çerkezcedir. 1.012.000 kişi bu dili konuşmaktadır. 1924 öncesi Arap alfabesi, 1936?ya kadar Latin alfabesi, 1936?dan sonra Kiril alfabesi kullanılmıştır.
Kırım Tatarcası, Kırım Türkçesi, Türk Dillerinin Kıpçak koluna aittir. Oğuz gurubuna ait özellikleri taşır. Rusçadan etkilenmiştir.
Lazca, Türkiye?nin Doğu Karadeniz sahil şeridinde, Rize?den Gürcistan?ın Batum?daki Sarp köyüne kadar olan bölgede yaşayan Laz halkı tarafından konuşulan bir Kafkas dilidir.
Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-İrani kolunun Kuzeybatı İrani gurubundandır. Türkiye?nin doğu ve güneydoğusu, Suriye?nin kuzeyi, Irak?ın kuzeyi ve kuzeydoğusu, İran?ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulmaktadır. Birçok farklı lehçeden oluşmaktadır. Türkiye?de konuşulan kolu Kurmancidir. Türkçe ve Arapçadan farklıdır. Bir kısım sözcükler eski İranca?dan gelmiş, zamanla evrimleşmiştir.
?Yeni Zelanda_da ki Auckland Üniversitesinden Reco Bouckaert'ın başkanlık ettiği uluslararası dil bilimciler topluluğunun yaptığı araştırmalar sonucu vardığı bilgilere göre Kürtçe diğer İrani dillerle birlikte 4 bin yıl önce ortaya çıkmış (Avesta dili) ve en az 1500 yıl önce de diğer İrani dillerden ayrılmıştır.? (4)
Kaynakça:
(1) http://www.haber7.com/haber/20120220/UNESCOdan-Turkiyeye-dil-raporu.php
(2,4) http://www.bianet.org/bianet/haberler
(3) http://www.yenidenergenekon.com/388-bosnaklarin-kokeni