27.08.2012 / 00:00
Manisa tarihi üzerinde araştırma yapanlar, kentin ismi üzerinde duruyorlar. Belki de adı en çok değişen kentlerden birisi?
Tanrıların yeryüzüne indiği, insanlarla konuştuğu zamanlardan bugünlere geldik.
Manisa Ovası?nın deniz olduğu dönemlerde, Manisa Dağı?nda ve Gediz Havzası?nda kentler kuruldu. Depremler ve doğal afetler onları da yok etti.
Manisa?nın Yortan Köyü?nde ilk tunç çağa tarihlenen mezarlar ortaya çıkarıldı. Prof. Dr. Machteld J. Mellink, Gölmarmara İlçesi çıvarında, Yortan Medeniyeti?nden daha eski bir kültürün varlığından bahsetmektedir.
D. French, Akhisar?ın güneyindeki Nuriye ve Ulucak?ta bulunan cilalı çömlekleri, İ.Ö. 5. bin yıla ve Alibeyli, Arpalı, Hacırahmanlı ve Halitpaşa?da rastlanan siyah cilalı bulguların ise İ.Ö. 4 bin yıl öncesine dayandığını, Mezopotamya uygarlığından bile daha eski bir dönemi ifade ettiğini söylemektedir.
Manisa?nın doğusunda, Akpınar yöresinde Kybele Anıtının karşısında olan Kral Tantalos?un muhteşem Kenti, büyük bir deprem ve toprakların çökmesi sonunda Saloe Gölü içinde kayboldu. 1888 yılında Manisa?ya gelen Carl Humann, anılarında Pelops tahtına çıkarken gölün ovada parladığını anlatır. 1892?de History of Art?ın yazarları Georges Perrot, Charles Chipiez, Saloe Gölü?nün haritasını yayımladıkları kitaba koymuşlardır.
Hititlerin buraya kadar geldikleri söyleniyor. Hititlerden önce Manisa Dağı?nda bulunan Anadolu?nun yerli halkı, saldırılardan korunmak için Kyplopik sur duvarlarını, üst üste konan blok kayalardan yüksek duvarlar yapmışlardır.
Manisa, Sandıkkale de bulunan Kyplopik duvarlar, Lelegler?in sur duvar tekniğine benziyor.
Anadolu?nun Batı kıyılarında İÖ. 2000-1000 yılları arasında, Lelegler yaşamıştır.
Manisa Dağı?nda yaşadığı kabul edilen Mikenler, Sipylus Dağı?ndan Yunanistan?a, Peleponnesos?a gitmiş, Ege Denizi kıyılarında ve Batı Anadolu?nun kuzeyinde yaşayan insanlara Pelosgos demişlerdir.
Söylencelere göre; Manisa Dağı?nda Mikenler ve Magnetler den önce yerli halkın yaşadığı bir kent varmış. Aristides de en eski kentin Sipylus Dağı üzerinde kurulduğunu belirtmiştir. Dağcılar, bu kenti Sipylus ormanlarında gördüklerini söylüyor.
Anadolu toprakları ve Manisa Dağı binlerce yıldan beri değişik kavimlerin yerleşmesine imkân sağlamıştır. Anadolu?ya gelenler kadar, göç edenlerde olmuştur.
Antik dönem yazarları (Herodot) Manisa Dağı?ndan söz ederken; ?Sipylos Yarım Adası? tabirini kullanmışlardır.
Eski Romalı, ?Naturalis Historia? adlı yapıtın yazarı Gaius Plinius Secundus, Tantalis Kenti?nin Manisa?da olduğunu söylüyor: ?Sipylon, Maionia?nın başkenti, eskiden Tantalis olarak adlandırılıyordu. Şimdi yerinde, Saloe ve Salde isimli iki göl görülmektedir. Syplon'un yerine sırasıyla Arkhaipolis, Kolpe ve Labada kentleri kurulmuş.? (1)
Çiçero?da Tantalis?i anlatır. Manisalı yazar Pausanias, Tantalis Kenti?ni gördüğünü seyahatnamesinde yazdı: ?Göl dolmadan önce kentin harabelerini gölün içinde seyrettim.?
MÖ. XII. Yüzyıl başlarında başlayan kavimler göçü Anadolu topraklarında devam etmiş, tüm kentler yıkılmış ve yanmış. Tantalis Kenti de yoklar kervanına katılırken yerine Sipylos Kenti kurulmuştur.
Aristides, sonraları Manisa Dağı?nın eteklerinde ikinci bir kentin kurulduğunu, halkının çok eski olduklarını ve toprağın yerlileri olduğunu söylemektedir.
Ovidis, Phrygia?yı Pelops?un hüküm sürdüğü ülke diye anmaktadır. (Ovidius, Metamorphoses, 8, 620.)
Frigler?le Lydia?lıların Batı Anadolu?da egemenlik kurdukları yıllarda Manisa Dağı kenarında ?Magnesia ad Sipylum? Kenti kuruldu. Bir İon veya Aeol Kenti değildir. Kentin Magnetler tarafından kuruluşu MÖ. VII. Yüzyıldan önceye gitmektedir.
İÖ. 900 yılında Girit Adası?nın İtanos Kenti?nden yola çıkan Magnetler, Çeşme – Ildırı Köyü?nde (Erythrai) karaya çıktılar.
Magnet halkının bir kolu, Aydın yöresine geçip orada ki Magnesia ad Meander Kentini kurdu. Manisa Dağı?na gelenlerin kurduğu Magnesia ad Sipylum onların yeni yurtları oldu.
1892?de Magnesia ad Meander antik kentinde Carl Humann?ın yaptığı kazılarda bulunan bir yazıtta, anlatılan kentin kuruluş öyküsü:
?Yunanistan?daki Magnesia Kenti?nden yola çıkan göçmenler önce Girit?te Gortyn ve Phaistos arasında bir kent kurdular ve orada uzun süre mutlu bir yaşam sürdüler. Ancak seksen yıl kadar sonra yörelerinde ak kargalar türeyince tedirgin olup, ana yurtlarına ya da başka bir yere göç etmek konusunda Delphoi kâhinine başvurdular. Bilici, onlara göç için Mykale Dağı?nın arkasındaki Pamphylialılar ülkesine, kıvrımı bol Maiandros Irmağı kıyısına gidip orada yerleşmelerini bildirdiği için onlarda bu yöreye gelip Menderes Yakınındaki Magnesia?yı kurdular.? (2)
3 Eylül 2001 tarihinde Manisa Dağı?nın kuzeydoğusunda, Kayadibi Köyü?nde İstanbul Ark. Fak. Öğretim üyelerinden Prof. Dr. Elif Tül Tulunay ile birlikte, Sipylus (Manisa) Dağı?nda yaşayan Magnetler?e ait bir belgeye rastladık. Mermer yazıtın sekizinci satırında Sipylus Magnetleri kayda alınmış. Onların Manisa Dağı?nda yaşadığının belgesi, 2700 yıllık olduğu söylendi. Magnesia Kenti?nin adını ilk anan kişi İÖ. 5. Yüzyılda yaşamış olan Hellenikos?tur.
Helenistik Dönemde basılan Magnesia sikkelerin üzerinde ª?°¡??ø¡ ??¶À§?À (Magneton Sipylou) adına rastlanır. Sipylos?daki Magnesia Kenti?dir.
Manisa?nın 1313 yılında Saruhan Bey tarafından, Bizans?tan alınmasından sonra adı Saruhan olarak değiştirildi. Kentin adının dağ ile birlikte anılmasından vazgeçildi. Cumhuriyet Döneminde, Manisa olarak değiştirildi.
Kaynakça: (1) PİLİNUS, Naturalis Historia. 5, 29
(2) Orhan Bingöl, Menderes Magnesiası – Magnesia ad Meander, 1988