2008 yıllarında kurguladığım, yazmaya karar verdiğim, ?Kızılçullu Köy Enstitülü Yıllar? adlı kitap 1 Ekim 2011 tarihinde Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği (YKKED) yayını olarak okurlarıyla buluştu. Bu kitap; Kızılçullu Köy Enstitüsü çıkışlı öğretmen bir babanın, Kızılçullu çıkışlı tüm öğretmen ve sağlıkçıların ayrıca tüm Köy Enstitüsü çıkışlı eğitim kahramanlarının aziz hatıralarına hediye edilmek üzere üç yıllık bir emek ve araştırmayla yayına hazırlanmıştır. YKKED-Fethiye Şubesinin düzenlediği 1. Akdeniz Buluşmasında da Fethiyeli kitapseverlere, Köy Enstitüleri tarihine ilgi duyan okurlara imzalandı. İmzada Kızılçullu Köy Enstitüsü ışığını taşıyan Milas?lı Fatma Meriç ve Mehmet Sarı öğretmenlerimin, imzaladığım kitaplardan sonraki duyguları, yüz ifadeleri ve hep beraber söylediğimiz ?Ziraat Marşı? görülmeye değerdi?
Bu kitap; Kızılçullu imecesinde yer almış, Ege Bölgesi?nde yaşayan 82 öğretmen ve sağlıkçı ile bizzat görüşülerek, anket uygulayarak, yan yana gelinerek hazırlanmıştır. Bu üç yıllık sürede söyleşi yaptığım Yeşilyurt?tan babamın sınıf arkadaşı Nurullah Besi Amcayı, aslen Muğla Algı Köyü?nden Aydın?da oturan sağlık örgütçüsü Fehmi Poyrazoğlu Amcayı, eski Muğla Milli Eğitim Müdürü (1956-1960) Hüseyin Atmaca?yı, İzmir?de oturan Zekeriya Kayhan Amcayı ve yine İzmir?de oturan Kadriye Uca Teyzeleri üç yıllık süreç içerisinde kaybettik. Onların bu kitabı görememeleri nedeniyle üzgünüm. Bu satırlardan onların aydınlık bir Türkiye koşusundaki emeklerini, hatıralarını saygıyla selamlıyorum.
Bu kitabın anlamı neydi? Kızılçullu Köy Enstitüsü tarihi Cumhuriyetin değişik süreçlerindeki genel politik değişimleri bire bir yaşayan bir Cumhuriyet eğitim kurumudur. ?Paradiso, Kızılçullu ve Şirinyer? adları da bu bölgenin farklı dönemlerindeki üç ismine karşılık gelir. Amerikalılar 1891 yılında İzmir?de azınlık çocuklarına yönelik ?American Boys School? adıyla bir okul açarlar. Bu okul daha sonra 1912 yılında Amerikan Koleji olarak Kızılçullu?daki ana binaya taşınır. Adnan Menderes de Amerikan Koleji?nin öğrencisi olur. Bu bina 1937 yılında Kızılçullu köy statüsüne sokularak devletleştirilir ve Kızılçullu Köy Öğretmen Okulu ve Kızılçullu Eğitmen Kursu olarak yoksul köy çocuklarına kucak açar. Kurucu müdür de Emin Soysal?dır. Cumhuriyet 1937 yılında Kızılçullu?da kuruluş felsefesine uygun bir adım atmıştır. Zembil sepetleriyle köylerinden ayrılan, trenlere binen köy çocukları, Kızılçullu Tren istasyonunda inerek aydınlığa yürümeye başlamışlardır. 17 Nisan 1940 tarihinde 3803 sayılı yasayla ?Kızılçullu Köy Öğretmen Okulu? ?Kızılçullu Köy Enstitüsüne? dönüşür. Kurucu müdür Emin Soysal, Tonguç?un ?iş okulu? felsefesine karşılık klasik öğretmen okulundan yanadır. Tonguç?la anlaşamamaktadır. 1942 yılında görevden alınır. Emin Soysal ileriki yıllarda Maraş Bağımsız Milletvekili olarak TBBM?de enstitü karşıtı bir çizgiye evrilerek hayal kırıklığı üretir. Soysal sonrası Kızılçullu?da sırasıyla Hamdi Akman, Talat Ersoy, Osman Faruk Verimer ve Ahmet Önertürk müdürlük yaparlar. 1946-1947 yıllarında Yücel ve Tonguç görevlerinden ayrılınca tüm Köy Enstitülerinde gerileme dönemi başlar. Temel enstitü felsefesinin terk edilmeye başlanıldığı dönemler oluşur. 1950 yılında ülkedeki muhafazakar-tutucu çevrelerin baskısıyla Köy Enstitülerinde karma eğitime son verilir. Kızılçullu?nun tüm erkekleri başka enstitülere yollanır. 21 farklı Köy Enstitüsündeki kız öğrenciler Kızılçullu ve Beşikdüzü?nde toplanır. Kızılçullu artık ?Kız Köy Enstitüsü? olmuştur. 1952 yılının Eylül başında kız öğrenciler okula geldiklerinde okulun önünde silahlı askerler vardır. Köy Enstitüsü yazan tabela kaldırılmış ve yerine ?NATO? tabelası asılmıştır. Kız öğrenciler gruplar halinde Bolu ve Beşikdüzü?ne gönderilir. Devrimci Cumhuriyetin 1937 yılında Amerikalılardan aldığı ve halk çocuklarına sunduğu mekanlar 1952 yılında 15 yıl sonra Amerikalılar tarafından geri alınır. Bugün yaşadığımız tüm süreçlerin ilk izleri, adımları Kızılçullu tarihinde bulunmaktadır. Kızılçullu?yu NATO?ya verenler hızlarını alamamışlar, 1956 yılında semtin adını Şirinyer?e dönüştürerek bir toplumsal belleği de yok etmeyi çalışmışlardır.
Kızılçullu Köy Enstitüsü öğrencileri Hasanoğlan, Pulur, İvriz, Yıldızeli Köy Enstitülerinin kuruluş imecesinde onurla yer almışlar ve Ortaklar Köy Enstitüsü?nü tümüyle onlar üretmişlerdir. Daha sonra TÖS?e giden yolculukta çok önemli olan Ege Bölgesi Köy Öğretmenler Derneğini, Kızılçullu çıkışlı öğretmenler kurmuşlar ve bu derneklerin çoğalmasına ve sonra federasyona daha sonra da TÖS?e dönüşmesini sağlamışlardır. Ege Bölgesi?ndeki tüm köy okullarının tamirat ve onarımlarında, Efes ve Bergama antik kentlerindeki temsillerde Kızılçullu Köy Enstitüsü vardır. Kızılçullu Köy Enstitüsü; Ege Bölgesi?nde kültür okulu, iş okulu, müzik okulu, spor okulu bağlamında çok önemli eğitsel-kültürel, toplumsal sorumluluk üreten bir okul olarak çalışmıştır. Kızılçullu çıkışlı Halil Akyavaş (Kurucu Meclis), Hüseyin Atmaca-Denizli Senatörü, Şükrü Koç-Aydın Senatörü, Halil Dere-Muğla Milletvekili, Ferhat Arslantaş-İzmir Milletvekili olarak TBMM?de tüm enstitüleri ve halkı onurla temsil etmişlerdir.
?Kızılçullu Köy Enstitülü Yıllar? kitabı 1937-1952 yılları arasında bir Cumhuriyet Okulunun geçirdiği evrimin hazin öyküsüdür. Çok sayıda belge ve yaklaşık bin fotoğraf ile Kızılçullu?da yaratılan bir eğitim kahramanlığının belgesel destanıdır. Bu kitabın eğitim ve aydınlanma yolculuğunda önemli bir kaynak olması dileği ile Kızılçullu imecesine omuz vermiş tüm öğretmen ve sağlıkçıları saygı ile selamlıyorum.