Tamer DÖVÜCÜ

Microsoft'un bilançosundaki en önemli aktif insanın hayalgücüdür.
-Fred Moody, The New York Times Magazine 25 August 1991

İnsanın hayal gücünü yönetebilir miyiz? Yönetim biliminde gelinen noktalar bunlar artık. NLP bugün yönetimde çeşitli açılardan kullanılıyor. Özellikle "Öğrenen Organizasyonlar" modelinde.

Bu model 5 temel unsurdan oluşuyor.

1- Kişisel Ustalık: NLP kişinin maksimum kapasitesine çıkması için zaten en etkili yöntem "Öğrenen Organizasyonlar" modelini geliştiren Massachusetts Institute of Technology (MIT) deki Sloan İşletme Okulu'nun da 15-20 yıl ötesine geçmiş durumda.

Bunu birkaç açıdan yapıyor. Beynin düşünme modeli ortaya çıkarıldığı için (geçen sayıdaki yazıma bakabilirsiniz) bu modelde yaşamımızı bir bütün olarak kontrol edebilmemize olanak sağlıyor.

Bunu 6 katagoride yapıyor. İlki çevre boyutundaki tepkisel düzeyde. Bu boyutta fazla birşey yapmaya gerek yok. Çünkü daha üst boyuttaki düzenlemeler bu boyutu şekillendiriyor.

İkincisi davranış boyutu. Bu boyutta bilinçli düşüncelerimiz söz konusu. Tüm eğitim sistemi zaten bu boyut üzerinde kurulu NLP bunlar içinde işe yarayanları modelliyor. Ayrıca sistem düşüncesinin dön güsel düşünme modelini, analiz modelinin basit neden-sonuç modelinin yerine koyuyor.

Bunu iş dünyasındaki anlamı çok büyük. Şirketlerin yaptığı standart 41 adet yanlış saptanmış durumda. Hangi zekâ seviyesinde olursa olsun bütün yöneticiler bu yanlışları yapıyor. Sadece sezgi ve tecrübe bazı yöneticilerin bu problemlerin üstesinden gelebilmesini sağlıyor. Ancak onlar bile bu işin mekaniğini çözememiş durumdalar. Sadece sibernetik ve sistem düşüncesi bu konuda yardımcı olabiliyor.

Ayrıca davranışlarımızın oluşma sürecini de anlamamızı sağlıyor. Hangi olayın algı filtreleriyle düşünerek düşüncenin davranışına yansımasını araş tırıyor.

Üçüncüsü yetenek boyutu. NLP'de bu boyut ruh hali (state) ve stratejiler boyutu alarak adlandırılır.

Ruh hali karmaşık bir süreç. Fizyoloji , psikoloji ve nöroloji iç içe geçmiş durumda. NLP ile kişinin ruh halini değiştirmek mümkün. NLP'nin Design, Humen Engineering denilen dalı bu konuyla uğraşıyor. Tüm duygular neredeyse dijital hale getirilebilmiş durumda. Yani dışarıda hangi uyaran olursa olsun kendinizi mutlu, huzurlu, sakin, kendine güvenli vb hissedebilirsisiz. Bunun iş görüşmelerindeki önemini biliyorsunuz. Bütün iş dünyası için bu yöntemler devrim niteliğinde. Bir kişinin kendini huzurlu hissettiği bir günde çıkardığı işle kendini kötü hissettiği bir günde çıkardığı iş arasındaki fark olağanüstüdür.

Stratejilerse kişinin zihninde ne yaptığıdır. Zihninin nasıl çalıştığını bulursanız aynısını yapabilirsiniz. Başarılı iş adamları modellenirken bu noktada büyük vakit harcanıyor. Stratejiler bizim bilinçaltı şifrelerimizdir.

Bugün bunlar çözülebiliyor. Örneğin başarılı bir satıcının zihninde neler yaptığını bulup bir başkasına aktarabilirsiniz. Aynı sonucu da alırsınız.

İngiltere'deyken böyle bir çalışmaya uzaktan şahit olma fırsatım olmuştu. Fiat firmasının başarılı satış yöneticileri modellendi ve vasat olanlara aktarıldı. Ciro'da önemli bir artış sağladılar. Sonra BMW de benzerini yaptı.

Dördüncüsü Değer ve inanç boyutunda yapılan çalışmalardır. Kişinin kendini sabote ettiği ve kısıtladığı yer burasıdır. Önce kişinin sınırlayıcı inanç sistemi değiştirilir. Daha sonra değerler sistemi işinde başarılı olması için yeniden düzenlenir. Arkasından kişinin kriterleri yükseltilir. Son olarak da stratejiler verilir. Böylece kendi içinde tutarlı ve hedefe yönelik bir birey yaratılır. Bu motivasyonu yaratır.

Beşincisi kimlik boyutundadır. Burada kişinin yaşam misyonu bulunur. İşin anlamı onun zihninde bir sanata, bir meydan okumaya, bir kendini gerçekleştirme fırsatına dönüştürülür.

Altıncı Boyut ruhsal boyuttur. Bu boyut da fazla bir şey yapmaya (iş dünyası için) genellikle gerek kalmaz. Daha çok üst düzey yöneticiler ve iş adamlarında bu boyut da çalışılır.

2- Vizyonu paylaşma: Kişisel ustalık ve vizyonu paylaşma birlikte şirketin ürettiği sonuçları kalitesini oluşturur.

NLP'de vizyon görsellerin tekelindedir. İşitsel ya da dokunsalların zihni gelecekle fazla ilgilenmez. Türk halkının % 20 civarı görseldir. Sanırım gelecek kuşaklarda bu oran artacak. Liderlik kişisel vizyonla başlar. Kişisel vizyon şu üç soruya cevap arar.
 Neyi başarmak istiyorum?
 Nasıl başarmak istiyorum?
 Benim için önemli olan ne?
Organizasyonel vizyonda sorularda küçük değişimler vardır.
 Neyi başarmaya çalışıyoruz?
 Değerlerimiz ne?
 Sonuçlara nasıl ulaşacağız?
 Değişimle nasıl başa çıkacağız?
 Rekabette nasıl üstünlük sağlayacağız?
Eğer kişisel vizyonla organizasyonel vizyonu bir araya getiremezseniz işe yürek katamazsınız.

NLP'nin "Visionary Leadership Skills" denilen bir kolu liderlik ve vizyon üzerine uzmanlaşmıştır. Bu rada başarılı liderlerin görsellik yetenekleri ve algı perspektiflerini nasıl kullandıkları incelen mektedir.

3- Takım halinde öğrenme: Kendimizle iletişimimizi artırdıktan sonra (burada kastedilen bilinç-bilinçaltı iletişimidir). Sıra diğer insanların algı filtrelerini anlamaktan geçer. Böylece iletişimin kalitesi artar.

İletişim kişinin kendiyle iletişiminden takım içi iletişime kayınca herkesin gücünü aynı yöne akıtmak mümkün olur. Bu sinerjiyi de beraberinde getirir. Sonraki adım organizasyonel iletişimdir.

Takım halinde öğrenme için takım üyelerinin algılamalarının benzer olmasına özen göstermek önemlidir. Aynı dili konuşan takımlar daha başarılı olur. Yine de bu takımda istisnai olarak farklı düşünen birinin bulunması da bakış açısının çeşitliliği açısından iyidir.

NLP'nin özü iletişime dayandığı için takım iletişimlerini çok kısa sürede en üst seviyelere çıkarabilmektedirler.

4- Zihinsel modeller: Şirketin de bilinçaltı vardır. Bunlar konuşulmayan, örtük kural ve inançlardır. Ama yazılı kurumsal kuralların çok ötesindedirler. Şirketlerin bilinçaltı, karar vericilerin bilinçaltı ve kurum kültüründen oluşur. Bunları değiştirmeden hiçbir şeyi değiştiremezsiniz.

Burada şirketin değerlerini yeniden oluşturmanız ve misyona uygun hale getirmeniz gerekir. Arkasından zayıflatıcı inançların yerine güçlendirici olanları, katı olanların yerine esnek, adapte olanları koymanız gerekir. Bazı değerlerse değişmemelidir.

İnsanlar birbirlerinin değerlerini ve kendi değerlerini anladıklarında iletişim başlar. Bu değerler ve inançlar ortak olduğundaysa ortak hedefe koşulur.

5- Sistem Düşüncesi: Sistem düşüncesi sibernetiğin feed-back ilişkilerinden yola çıkar ve iş yaşamında sistematik olarak yapılan yanlışları ve çözümlerini inceler.

NLP bu çözümleri uygulamanın yollarını gösterir. Sibernetik gerçek sorunu, tıkanıklığın nerede olduğunu bulur. NLP bu sorunu çözecek kaldıracın nasıl hareket edeceğini gösterir.

Tüm bu model içinde biz NLP'yi personel eğitiminde, yöneticilere koçluk yapmada, kişilerin ve astların motivasyonunda, satışta, bilinç altı ikna ve etkileme tekniklerinde ve liderlik eğitimlerinde kullanırız.

Bunları yaptığınızda işler gerçekten değişiyor. ABD'de Bill Clinton'dan, Fortune 500'deki firmaların tamamına kadar herkesin NLP kullanması boşuna değil.

Türkiyede seminer verme ve yönetim danışmanlığı konularında bende NLP'yi bizlere adapte etme uygulamaları yapıyorum. Ancak daha atılacak çok adım var. Burada sadece NLP bilmek yetmiyor. İş dünyasının içinden gelmek ve ikisini birleştirmek gerekiyor. İş dünyasının gerçek profesyonellerinin bu konuyu daha iyi kavramalarının bu süreci hızlandıracağını düşünüyorum.