30.06.2014 / 00:00
Mausoleum, Batı Anadolu'da bulunan görkemli bir anıt mezar. Selçuk İlçesi'nden 13 km uzaklıkta, İzmir yolu üzerinde, Belevi Beldesi yakınlarında bir dağın yamacındadır.
Arkeoloji dünyasını ve mimarları yakından ilgilendiren, olası bir kral mezarı ve yıkıntılar orada görülmektedir.
Efesos Antik Kenti'ndeki kazıları yürüten Avusturya kazı ekibi, 1931-1933-1935 yıllarında Belevi'nde yaptıkları kazılarda, anıt mezarın kalıntılarını ortaya çıkarmıştır.
Dünyanın 7 harikasından birisi olan Bodrum'daki Halikarnas Mozolesi'nden etkilenerek yapılmıştır. Anıt mezarın ana kaidesi üç basamakla yükseliyor. Dev bir kayanın içi oyularak düzenlenmiş. 29×29 metre ölçülerinde, 11 metre yüksekliktedir. Korint sütun başlıklarıyla süslenmiş, mezar çatısında grifonlar ve taş vazo tasvirleri yer almış, yontulan kayaların üzeri mermer plakalarla kaplanmıştır. Kuzey yüzüne açılmak istenen kapı tamamlanmamıştır.
Blok kayanın güney tarafı oyularak bir defin odası hazırlanmıştır.
Lahdin üzerine çizilen resim, yarı uzanmış erkek figürü mezar sahibine ait olabilir. Yüzü bozulmuş olduğundan kimi betimlediği kesin olarak tespit edilememiştir. Aynı yerde, genç erkek heykeli bulunmuştur. Onun efendisine hizmet eden bir hizmetçiye veya bir bekçiye ait olduğu söylenmektedir. Lahit ise mezar odasında koruma altına alınmıştır.
Mezarın yapımına çok büyük emek harcandığı görülmektedir. Kıymetli sanat eserlerinin, bulunduğu anıtta ki rölyefler, mimari parçalar ve heykeller ilgiyle izlenmektedir.
Mausoleum'un kime ait olduğunu ve kim tarafından yaptırıldığını gösteren bir yazıt yok. Kazılarda bulunan kısa bir yazıttaki harf ve şekillerden, anıtın MÖ 3. yüzyılda yapıldığı anlaşılmıştır.
Anıtın duvarlarında ve içinde görülen eksiklikler, muhteşem anıtın bilinmeyen nedenlerden, birden bire yarım kaldığı ve tamamlanmadığı yönündedir.
Lahdin buluntu eşyaları Efes Müzesi'nde sergilenmektedir. Dekorasyon parçalarından bazısı da İzmir Müzesi'ndedir. Piramit şeklinde yükselen anıt mezarın II. katı 28 kolonla çevrili, Dorik tarzda, 10 metre yükseklikteydi. Sütun başlıklarının taşıdığı saçakların üzeri kasetli bir tavanla örtülmüş, kasetlerin orta kısımlarına kabartmalarla süslü mermer plakalar yerleştirilmişti,.
Mezar çatısı, her köşesinde at, ortalarında baş bulunan ve vücutları aslan olarak çizilmiş mitolojik grifonlarla, orta kısmın kenarları da kadın figürleriyle süslenmişti.
Hellenistik dönemde, MÖ 3. yüzyılın başlangıcında, büyük bir olasılıkla yeni Efes Kenti'nin kurucusu Lysimachus için yapılmış bir anıt mezar olduğu söylenmektedir. Bölgedeki en önemli anıt mezarlardan birisidir.
Büyük İskender'in Anadolu'ya gelişinden sonra yapılmıştır. Bir kaide üzerine, bir tapınak formunda inşa edilen anıt tüm olarak tamamlanmamıştır. Yarım kalmış mezarın mimarı uzun yıllar ara verdiği çalışmalarına devam ederek eserini bitirmiştir.
Belevi Mozolesi Büyük İskender'in varislerinden Lysimachus adına yapılmış olsa dahi Batı Anadolu, Trakya ve Makedonya'yı kapsayan imparatorluğun hükümdarı Lysimachus, MÖ 281 yılında I. Seleucus Nicator arasında yapılan Corupedium Savaşında öldü.
İmparatorluk ve Efes I.Seleucus Nicator'un eline geçti.
Lysimachus bu mezara gömülmedi, inşaat yarım kalmıştı. Daha sonra bu güzel yapı keşfedildi. II. Antiochus Theos MÖ 246'da Efes'te öldü. Belevi'deki anıt mezara konuldu.
Anadolu'nun en büyük ve yüksek mezar anıtlarından birisidir. Çok önemli bir kişiye ait olduğu söylenmektedir.
Ark. Prof. Dr. Fahri Işık, “Uygarlık Anadolu'da Doğdu” isimli eserinin 309'ncu sayfasında Belevi Anıt Mezarı için diyor ki:
“Ephesos yakınında Belevi tepesinde konumlu iki görkemli tümülüste yatan İonia'nın egemenleri de belli ki ancak orada Anadolu geleneğinde tanrılaşmış olabilirler, Hellen düşüncesiyle “heroslaşmış” değil.”
Rekonstruksiyonu, mezar yapısını süsleyen bezemeler, mezar sahibi adına yapılan törenler ve Mousoleum'un yapılış tarihi hakkında detaylı bir bilgi yoktur. Mezarın kime ait olduğu arkeologlar ve tarihçiler arasında tartışma konusudur.
Belevi'nde ki çalışmalar, Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı adına Avusturya Bilimler Akademisi ve Avusturya Arkeoloji Enstitüsü tarafından yürütülmektedir.
Belevi Anıt Mezar civarında arkaik çağa tarihlenen bir Tümülüs de yüzey araştırmaları yapılmıştır. Anıt mezardan çıkan, lahit ve mimari eserler Efes Müzesi'nde sergilenmektedir.