Antandros Antik Kenti'ne gelen, coğrafyacı Strabon, Tanrıça Hera, Athena, ve Aphrodite'nin Paris'e karşı bir güzellik yarışması için, Altınoluk Beldesi sınırları içindeki Antandros'un üst kısmında bulunan Aleksandreia adındaki dağa geldiklerini söyler. Antik dönemde dünyanın ilk güzellik yarışması burada yapılır?
Altınoluk Beldesi, Balıkesir İli, Edremit İlçesi'ne bağlıdır. Edremit-Çanakkale kara yolu üzerinde, Edremit'e 24 km uzaklıktadır. Kuzeyinde Kaz Dağları, güneyinde Edremit Körfezi yer alır. Efsanelere konu olan İda Dağı'nın eteklerinde, zeytin ağaçlarının masmavi deniz ile birleştiği ?Işıklar sahilinde?, bir güzellikler beldesidir. Kaz Dağı pınarlarından gelen yayla suları yöreye hayat verir?
Altınoluk ve yöresi Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Yazları sıcak ve bunaltıcı değildir. Doğal güzelliklerinin yanında, tarihle kucaklaşmıştır. Altınoluk, eskiden köy olarak kentin kuzeyindeki tepedeydi. 1927 yılına kadar, ?Papazlık? adıyla biliniyordu. 450 yılı aşan bir geçmişi var. Köyün ilk sakinleri, 16. yüzyılda derbentçi olarak yerleşen Söğütlü Yörükleridir. 1820 yıllarında, Midilli Adası'ndan çalışmak için getirilen Rumlar, zamanla burada çoğalıp, iskâna tabi tutulmuşlar, ibadetleri için de bir kilise yapmışlardır. O dönemde, Türk yerleşimini Hıdırlar, Kadirler ve Sakarlar olarak bilinen aileler oluşturmuştur.
Tahtacı Yörükleri de yörede yaşamakta olup, Adalı Göçebe kültürü devam etmektedir.
Altınoluk Beldesi'nde, Rum ve Türklerin yaptığı eserler, sivil mimarlık örnekleri olarak gösterilmektedir. Kültürel varlıklarımızdır. Altınoluk, 1991 yılında kentsel sit bölgesi ilan edildi. Altınoluk Köyü'nde 36 adet yapı tescil edilmiştir. Koruma amaçlı imar planı 1994'ten beri uygulanmaktadır. Altınoluk Antandros Amfi Tiyatrosu 1997 yılında tamamlanmış, çok önemli bir kültür ve sanat merkezi olmuştur.
Kışın 13.800 olan nüfus, yaz aylarında 250.000 civarına çıkmaktadır. Köyün ekonomisi turizm, balıkçılık ve zeytinciliğe dayanmaktadır. Belediye kuruluşu ve dört mahallesi vardır.
Eşsiz bir doğaya, 450 yıllık bir Anadolu kültürüne sahip olan Altınoluk Beldesinin en önemli kültürel zenginliği tarihi ?Antandros? antik kentidir?
2800 yıllık geçmişe sahip olan antik kentte kazılar ilerledikçe Anadolu'nun bilinmeyen değerleri ve tarihleri ortaya çıkacaktır.
1842 yılında, Heinrich Kiepert Avcılar Köyü Camisi'nin duvarında Antandros adının geçtiği yazıtı buldu. Antandros Kenti'nin yerleşim yeri belirlendi. 215 rakımlı Kaletaşı tepesinde, Antandros'un bulunduğu yer ortaya çıkarıldı.
Antandros Antik Kenti, Altınoluk-Edremit körfezinin 2. kilometresinde, Edremit körfezinin kuzeyinde, İda Dağı'nın güney eteklerinde yer alır. Önemli bir Troas kentidir.
Kenti'nin ilk kuruluşu hakkında antik kaynaklarda farklı bilgiler sunulmuştur. Alkaios'a göre; bir Leleg yerleşimi, Skepsisli Demetrios'a göre; Kilikia kuruluşu, Heredot'a göre; bir Pelasg, Thukydides'e göre de bir Aiol yerleşimidir.
Strabon, Antandros hakkında da bilgiler verir: ?Lekton'dan Kanaia'ya kadar olan kıyıya Adramytteion körfezi denmektedir. Bu körfezin başlangıç noktasını oluşturan burun üzerinde Gargara yer alır. Gargaradan sonra iç kısımda Antandros, bununda yukarısında Paris'in hakemlik yaptığı söylenen Aleksandreia Dağı bulunur.?
Heredotos, Pers Kralı Kserkes'in M.Ö. 483 yılında Yunanistan'a yapacağı seferi ve ordunun
Adramytteion Kenti ve Pelasg Kenti Antandros'u geçerek Thebe Ovasına indiğini anlatır.
Aristoteles, Trakialı Hedones adlı kişinin kente yerleşmesinden dolayı, Antandros'a Hedones adının verildiğini söyler. Kimmerler, İskitler'in baskısı sonunda Kafkasya'yı aşarak M.Ö. 8. yüzyılda Doğu Anadolu'ya geldiler. M.Ö. 663 yılında Lydia Devletine saldıran Kimmerler, Kral Gyges tarafından yenilgiye uğratıldı. Kimmerler, on bir yıl sonra, ikinci kez Lydia'ya hücum ederek kral Gyges'i öldürdüler. Kuzeye ilerleyerek Antandros'a yerleştiler…
Stephanos Byzantios ise kentin yüz yıl kadar Kimmerler tarafından işgal edildiğini öne sürdü. Bu işgal sırasında kendin adı Kimmers olarak değiştirilmiş?
Antik dönemin yazarlarından Virgilius, ?Aeneas? (III.6) adlı eserinde, Antandros kentinde, gemi yapımında kullanılan kerestelerin İda Dağı'ndan getirildiğini, önemli bir tersaneye sahip olduğunu ve şöhretinin Trova Savaşına kadar uzandığını anlatır.
Lydia Kralı Kroisos, M.Ö. 570'de Kimmer işgaline son vermiştir.
M.Ö. 508'den sonra Antandros, Pers egemenliği altına girdi. Persler, M.Ö. 420?408 yılları arasında Antandros kentinde, Arsekes komutasında bir garnizon kurmuşlardır.
Kentin adı, Atina ile Sparta arasındaki Peloponnesos savaşlarında sıkça geçer. Bu dönemde Antandros, Attika-Delos Deniz Birliğine üye olmuş, M.Ö. 425 yılında 15 talentlik vergiyi ödemişlerdir. Antandros bu yıldan sonra Atina'nın denetimine girmiştir.
?Xenophon'un aktardığı bilgiye göre; Alkibiades komutası altındaki Atina birlikleri, Mindaros komutasındaki Peloponnesos birliklerini M.Ö. 410 yılında Kyzikos'ta yenilgiye uğratırlar. Bunun üzerine Pers satrapı Pharnabazos, Peloponnesosluların bütün birliklerine ve onların müttefiklerine savaşta kaybettikleri gemilerinin yerine yenilerini yapmaları için para verip Antandros'a gönderir. Antandros kentinde gemilerin yapımı sırasında Syrakusailılar Antandros halkı ile işbirliği yapıp yıkılan surlarının onarılmasında onlara yardımda bulunurlar. Ayrıca Syrakusailılar nöbet tutmalarındaki gayretleri ile Antandroslular'ın takdirlerini kazanmayı başarırlar. Syrakusailıların sergiledikleri bu davranışları sonucunda Antandroslular, onlara vatandaşlık hakkı tanırlar.? (1)
Perslerin, Büyük İskender tarafından Anadolu'dan sürülmesinden sonra Antandros Kenti, M.Ö. 4 yüzyılın ikinci yarısında sikke basmıştır. Antandros, donanmaları hasar görenlerin ve yeni donanma yaptırmak isteyenlerin başvurduğu bir merkezdi.
Helenistik dönemde Pergamon Krallığı toprakları içinde yer alan kent, daha sonra Roma İmparatorluğu egemenliği altına girmiştir. Hıristiyanlık döneminde Piskoposluk merkezine dönüşmüştür.
Orta çağdaki Arap akınlarından sonra Antandros halkı, korunmak amacıyla surla çevrili sarp kayalıklar üzerindeki Şahin Kale'ye taşınmıştır.
Yerleşim alanı, kurtuluş savaşı öncesinde Altınoluk beldesinin eski köy yerleşim alanına nakledilmiş ve Papazlı adını almıştır.
Antandros antik kentinin bulunduğu Kaletaşı tepesinin batısında imara açılan yerlerde bazı mezarlara rastlanmıştır. 1991?1995 yılları arasında müze kurtarma çalışmaları yapılmış, bu alanın M.Ö. 7.yüzyıldan M.Ö.2. yüzyıla kadar mezarlık olarak kullanıldığı anlaşılmıştır.
Bölgede gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında, kaçak kaz çukurlarının fazlalığı, Antandros antik kentinin soyulmakta olduğunu belgelemiştir.
Altınoluk Belediyesi ve Akbank'ın katkılarıyla 2001 yılında Antandros antik kenti kazıları başlamıştır. Balıkesir Müzesi Başkanlığı ve Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Gürcan Polat'ın ekibiyle gerçekleştirdiği kazılarda, Kaletaşı tepesinin güneybatı yamacında Geç Roma dönemine ait bir zengin evi ortaya çıkarılmıştır. Çalışmalarda ortaya çıkan duvar resimleri, taban mozaikleri oldukça görkemli bir geçmişe ışık tutmaktadır. Kazı çalışmalarında, kentin kuruluş aşamasına ait, M.Ö. 8.yüzyıla tarihlenen gri tek renkli seramiklere ulaşılmıştır. M.Ö. erken 6. yüzyıla ait bir ev ortaya çıkarılmış ve tabanı üzerinde kaplar, kandiller ve dokuma tezgâhına rastlanmıştır.
Antandros yerleşim alanının batısında yer alan mezarlık alanının doğu bölümünde gerçekleştirilen kazı çalışmalarında Batı Anadolu'da benzeri olmayan bir mezarlık bulundu. Üstü bir çatı ile örtülerek yerinde teşhiri planlanmaktadır.
Kaynakça: (1) Doç. Dr. Gürcan Polat'ın Kazı Evi notları?