25 Eylül 2012 Salı günü Soma'daydık. Kız öğrenci yurdu açılışı vardı ve bizim için çok önemliydi. Köy Enstitüleri imecesinin çok önemli ismi Dr. Engin Tonguç 03.12.2010 tarihinde kaybettiği eşi Dr. Müstesna Tonguç için Soma'da bir kız öğrenci yurdu yaptırmıştı. Ege Çağdaş Eğitim Vakfı (EÇEV)?in işleteceği yurdun açılış töreninde Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği (YKKED) ailesi olarak orada bulunmak boynumuzun borcuydu.
Müstesna (İnay) Tonguç kimdir? 1925 yılında Somalı varlıklı İnay ailesinin üç kızının en küçüğü olarak dünyaya gelir. Soma?ya bağlı Turgutalp köyünde geçen çocukluk dönemi sonrası Soma?da ilkokul, İzmir?de yatılı olarak okunan Kız Lisesi ve 1948 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinde yüksek öğretimini tamamlar. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Doğum ve Kadın Hastalıkları dalında asistan olarak göreve başlar ve 1954 yılında uzmanlığını tamamlar. 1955-1958 yılları arasında da uzmanlık sonrası kendini geliştirmek amacıyla Hamburg Üniversitesi Tıp Fakültesinde konuk hekim olarak çalışır. Aynı tarihlerde Ankara Tıp Fakültesi çıkışlı hekim Dr. Engin Tonguç?da Hamburg?tadır. Her iki gencin yaşam öyküleri Hamburg?da kesişir. 13.08.1956 tarihinde Hamburg?ta evlenirler. O tarihlerde Köy Enstitüleri aydınlığının tasarımcısı, kuramcısı Baba Tonguç ve eşi, oğlunun ve gelininin nikahı için Hamburg?a giderler, uzun süren deniz yolculuğu nedeniyle nikaha yetişemezler. Sonra hep birlikte Avrupa turuna çıkarlar. Dr. Müstesna Tonguç- Dr. Engin Tonguç ülkenin çok farklı köşelerinde idealist bir Cumhuriyet kuşağı hekimi olarak çalışırlar ve emeklilik sonrası 1980 yılında İzmir?e yerleşirler
Dr. Müstesna Tonguç Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneğinin adı gibi ?Müstesna Teyze? siydi. Tüm etkinliklerimizde en önde oturup, dikkatlice konuşmaları izlerdi. Sessiz, sade ve ülkenin geçirdiği tüm süreçleri izleyen hanımefendi, aydın bir Cumhuriyet kadınıydı. Köy Enstitüleri hareketinin adeta ?sessiz kahraman?ıydı. Dr. Niyazi Altunya Sayın Müstesna Tonguç için YKKED Yayını ?Bilge İmececi? kitabında ??Engin Tonguç, bizlere bu iyilikleri ederken yalnız değildi. Çoğu öyle sanır. Oysa onun yanında bir sessiz kahraman, bir ?müstesna? insan, kendisi gibi bir tıp doktoru olan eşi Müstesna Tonguç vardı. O, hiç yüksünmeden biz köylü çocuklara kardeşlik, ablalık ederek yaşamı Engin Ağabeyimizle birlikte kucakladı; tıpkı Nafia Tonguç Ana gibi YKKED olarak Sayın Dr. Engin Tonguç'un 80. Yaş günü nedeniyle düzenlediğimiz etkinlikte ve akşam yemeğinde 80. yaş pastasını eşi ile birlikte keserken gözleri ışıl ışıldı. Manisa-Demirci Eğitim Fakültesinde düzenlenen bir Köy Enstitüleri panelinde yine sevgi ile hep beraberdik. Kaybından önce Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesindeki odasında onu son kez görmüştüm. Söyleşmiştik. Tüm insani güzelliği ile hastalığa karşı direniyordu. Bulunamayan bir ilacın bulunup hastaneye ulaştırılması konusunda YKKED imecesi olağanüstüydü. 03.12.2010 tarihinde vefatı sonrası YKKED ailesi olarak Soma?daydık. Derneğimizin ?Müstesna Teyzesini acıyla Soma Mezarlığında dostlarla birlikte sonsuzluğa uğurladık.
Müstesna Tonguç doğduğu topraklara sorumluluk duyan bir aydındı. 1980 sonrası İzmir ve Soma?da geçen yaşamlarında okuduğu ilkokula bilgisayar laboratuvarı ve müzik aletleriyle donatmış, bu topraklardan edinilen mal ve mülkün Somalı kızlar için bir sıcak yuvaya dönüşmesini hayal etmişti. Dr. Engin Tonguç eşinin kaybı sonrası Soma?dan hiç ayrılmadı. Eşinin aziz hatırası için son iki yılda Somalı dostlarının da desteği ile eşinin isteğini hayata geçirmek için çabaladı. Zaman zaman ?Kemal kardeş? diyerek ilettiği maillerle yaşadığı sorunları paylaştık. Yaklaşık üç ay önce arkadaşlarımla Soma?ya giderek yurt için neler yapılabileceğini konuştuk? Tonguç adı Türkiye?de yoksul halk çocukları için okul, yurt ve nitelikli eğitim denildiğinde ilk akla gelen simgesel bir kavramdır.
Baba Tonguç yaşamının sonuna kadar kendisini yoksul halk çocuklarına adamış bir devrimciydi. Yıllar sonra Dr.Müstesna Tonguç?un arzusu adına adına yapılan kız öğrenci yurdu Cumhuriyet kuşağının eğitim ve öğretime atfettikleri önem nedeniyle çok saygıdeğerdir. Bu yurt tıpkı Bigadiç?te Rüştü Korayların, Şükran Kurdakulların ürettiği Bigadiç Kültür ve Eğitim Vakfı Kız Öğrenci Yurdu (BİKEV) gibi orada yaşayan kız çocukları için bir ?umut evi? olacaktır. Dr. Müstesna Tonguç?u saygı ve sevgiyle anarken, onun aziz hatırasını yaşama geçiren Dr. Engin Tonguç?a yaşadığımız yıllarda çok önemli olan bir eğitim yuvasının oluşmasına sağladığı olağanüstü emek adına selamlıyorum.
Yazıyı, yaşadığımız süreçleri çok iyi ifade eden Cumhuriyet aydını Dr. Engin Tonguç?un yeniden düşünmemizi ve bir şeyler yapmamızı anımsatan ?Uygarlık, eşitlik, hakçasına paylaşılacak bir bolluk ve mutluluk getirecek bir Cumhuriyete inanmış bir kuşaktık. Ne var ki, ülkenin çalışma yaşamına katıldığımız yıllarda kendimizi giderek hızlanan bir bozulma, bir yozlaşma sürecinde bulduk. Çalışma yaşamımız bunun içinde, inançlarımız doğrultusunda çırpınıp durmakla geçti. Onun için bu anılarda sevinçlerden çok düş kırıklıkları, mutluluktan çok acılar vardır. Ama yeniden yaşamak olanağı bulunsaydı, tüm olumsuz koşullara karşın, yaşama hakkımı ben yine böyle kullanırdım?? sözleriyle tamamlıyorum.