PSİKANALİTİK KURAM Sigmund FREUD
________________________________________

Kendi döneminin bilimsel görüşlerinin psikolojiye aktarılması özelliğidir. Nedensellik ilkesi(Determinizm)? nine temelini oluşturur. Her şeyin nedeni vardır, davranışlarında nedeni vardır. Bu anlayış ilk kez psikolojiye objektif yaklaşımı getirmiştir. Freud histerik vakaların tedavisi sırasında, davranışı yönlendiren bilinçdışı etkenleri keşfetmiştir. Freud?un kuramı biyolojik bir psikoloji kuramıdır. Davranışın temelinde fizyolojik bir takım mekanizmalar olduğu görüşü vardır. Freud?un kendisi nörologdur. Tıp fakültesinden atılmıştır.
Libido, yaşam enerjisi demektir. Libidonun kaynağı cinsellik ve saldırganlık dürtüleridir. Freud tedavi tekniği olarak psikanalizi geliştirmiştir. Psikanalizin her seansı 50 dakika olmak üzere, haftada 5 gün ve 5 yıl süreyle devam eden tedavi şeklidir. Çok zaman ve para gerektirdiği için günümüzde uygulanmamaktadır. Bunların yerine psikanalitik psikoterapiler uygulanır. Bunların psikanalizden farkı, daha kısa süre içinde daha temel sorunları ele alarak ve yeni ortaya çıkarılmış terapi tekniklerini de bünyesine katarak uygulayabilmesidir. Freud hipnoz konusuyla tedaviye başlamıştır. Sonra bu tekniği bırakıp yerine serbest çağrışımı kullanmıştır. Genelde psikanaliz şu şekilde uygulanabilir:
? Orta düzeyde ışıklandırılmış bir odada, hasta bir divana uzanır. Onun baş kısmında hastanın göremeyeceği şekilde terapist oturur. Terapist hastaya aklından geçenleri sansürsüz olarak anlatmasını söyler. Bunları eksiksiz not eder. Buna transferans denir. Transferans daha sonra analiz edilir. Bu tedavinin bir parçasıdır. Kişinin geçmişinde, onu etkileyenler genelde ana-babalardır. Bilinç dışı olarak hasta, terapisti anne babası yarine koyar. Ona ilişkin duygularını bu şekilde çözümleme şansı olur.
Terapistin onlardan farklı kişiliği olduğunu fark ettiği zaman, günlük ilişkilerinde, bu ilişkilerini bozan aktarımlarını anlamış olur. Freud rüya analizi, dil ve kalem sürçmeleriyle, fıkra analiziyle bilinçdışını anlayabilmeye çalıştı. Psikanalitik teorinin 5 ana öğesi vardır:
1. Topoğrafik Öğreti (bilinç, bilinç dışı, bilinç öncesi)
2. Yapısal Öğreti ( id, ego, süper ego)
3. Genetik Öğreti ( oral, anal, fallik, latans, genital)
4. Ekonomik Öğreti
5. Dinamik Öğreti

1. Topoğrafik Öğreti : Bilinç, bilinç öncesi ve bilinç dışı diye 3?e ayrılır. Freud?a göre bu bilinç durumları buzdağına benzetilebilir. Freud?a göre yaşamımızı bilinç dışı yönlendirir. Bilinç dışı kolaylıkla erişemeyeceğimiz ancak serbest çağrışımla, rüya ve fıkra analizi, dil ve kalem sürçmeleriyle, ulaşabileceğimiz bir bilinç bölümüdür. Burası bizi etkileyen çocukluk yaşantılarının unutmak istediğimiz, toplum tarafından dışlanan, içgüdülerimizle bağlantılı bölümüdür. Cinsellik ve saldırganlık dürtülerin merkezidir. Bilinçdışına hipnozla ulaşabiliriz. Hipnozla kişiye, hipnozun sonunda kendini mutlu hissedip, pencereyi açıp dışarı bakacağı telkini yapılırsa, uyanınca ilk önce bunu yapar. Neden yaptığını bilmez. Bilinçdışı, yaşamımızı yönlendiren inançları da kapsar. Bilinçöncesi, unuttuğumuz ancak hatırlamak istediğimizde hatırlayabileceğimiz, enformasyonları (bilgi, duygu) içerir. Bilinç, farkında olduğumuz yaşantılardır.

Topoğrafik Öğretide Bilinçdışına Ulaşma Yolları :
a. Düşlerin çözümlenmesi
b. Serbest Çağrışım
c. Dil ve Kalem Sürçmeleri
d. Projektif Testler
e. Hipnoz

2. Yapısal Öğretiye göre : İd, ego ve süper ego kavramları vardır. İd, kişiliğin doğuştan varolan bölümüdür. Yeme, içme, hava alma türünün devamlılığını sürdürme işlevleri arasındadır. Böylece bağımlılık (başkası tarafından beslenme ve korunma) isteklerinin, saldırganlık ve kaçma eğilimlerinin ve cinselliğin ilk dürtüleri olduğu kabul edilir. Bu ilkel dürtülerle ilişkili olarak ağrı, acı, rahatsızlık, hoşlanmama durumlarından uzak durma eğilimleride sayılmaktadır. (HAZ İLKESİ) İnsanın temel duygusal durumları ancak algılama ve biliş sayesinde gelişir ve büyür. Bu nedenle algı ve biliş, id?in değil egonun işlevleridir. Ego işlevleri yeterince gelişemez veya bozulursa id türevleri bilinçli fanteziler içinde boy gösterir ve hatta davranışlarda ortaya çıkar.
Ego, benliğin gerçeği değerlendiren bölümüdür. İçinde yaşadığımız dünyayla ilişkilerimizi ego sürdürür. Ego çevreyle ilişkiyi yürütüşünde bilinçli algılama, düşünme-yargılama, duygulanma, yürütme gibi zihin işlevlerini üstlenir. Kişiliğin hükümetidir. Değerlendirir, yargılar, çözüm getirir, savunmalar yaratır, bağdaştırır. Algılama, bellek, gerçeği anlama ve değerlendirme, yaşantıyı sentez etme, iç ve dış dünyalar arasında köprü kurma hizmeti görür. Çevreye uyum sağlamak, mantık, egonun görevleridir. İd ile süper egoyu dengeler. Zevk ilkesine göre çalışan ide göre, ego gerçeklik ilkesine göre işlev görür. Böyle olunca anlık doyum değil, uzun vadeli doyumlar elde edilebilir. Eğer bilinçli denetimle iç ve dış streslerin gereği yerine getirilirse, topluma uyum sağlanmış olur. Olgun bir ego esnektir. Katı savunmaları kullanmaz. Ego zayıf ise id veya süper ego denetimi ele alır. İd egoyu ele geçirirse sosyopat olur. ( Toplum yasalarına aykırı)
3. Genetik Öğreti : Ruhsal durum ve rahatsızlıkların kökeni çocukluk dönemleri ile açıklanır. Bu dönemler şunlardır:
a. Oral Dönem(0-2) : Freud?a göre haz bölgesi ağızdır. 3 ay normal emme süresidir. Emmede aşırı doyum sağlanır ya da sağlanmazsa fiksasyon(saplantı) olur. Her yönü için bu böyledir. Oral dönemin fiksasyonları, ileride oral karakter dediğimiz karakterin çıkmasına neden olur. Oral karakterli kişilerde yemek yeme, alkol, sigara kullanma, para v.b. konularında, fazla alma verme problemleri olan, okuma, küfür etme, konuşma konusunda, aşırılığı olan kişilerdir. Bu dönemdeki fiksasyonların aşırılığı olduğu gibi, tamamen içeri çekilme, yalnızlık, yemek yememe, doyum veren yaşantılara hazla yönelme tarzında yaşanabilir. ***Oral dönemin bozukluğu şizofreniye, obesity(aşırı kilo sorunları-yalnızlık sonucu aşırı sevgi açlığı çekerler), anorexia nevrozuna(yemek yememe) yol açar.
b. Anal Dönem (2-3) : 2-3 yaşlarında tuvalet eğitimi ile başlar ve toplumla ilk çatışmasını yaşar. Daha önce serbest olan şeyin, yasaklandığını anlayamaz. Anne-baba ile çatışmaya girer, onların dediklerini yapmaya başlar ve bunu öfke ve saldırganlık gibi tavırlarla ödetir. Boyun eğme ve baş kaldırma bu dönemde görülür. Bu dönemdeki aşırı katı tutum ya da aşırı serbest tutum fiksasyona sebep olur. Zorlamadan, ilgili tutum çatışmayı çözdürücüdür. Anal karakterin özelliği titizlik, biriktiricilik (biriktirip birden harcama) ve benzerleridir. Anal dönemde görülen bozukluk obsesif-kompülsif bozukluktur.
c. Fallik Dönem(3-7) : Çocuk cinsel organına yönelmiştir. Bu dönem içinde karşı cinsten ebeveynine ilgi duyulur.(Freud?a göre) Bu cinsellik değildir.(yetişkinlik düzeyinde değildir) Bu yaştaki çocuklar anne ve babalarının ortalarına otururlar. Anneyi babayı bırakmama yada babayı anneye bırakmama gibi. Bu aynı zamanda suçluluk duygusu yaratır. Eğer bu dönemde herhangi bir nedenle erkek çocuk için baba, kız çocuk için anne yoksa bu çocukta suçluluk duygusu yaratır. Çünkü bunun sebebi olarak kendisini görür. İçe kapanık ve cinsel ilgileri de azalır. Eğer baba erkek çocuğu, anne de kız çocuğu bu dönemde cezalandırırsa hemcins ebeveyniyle özdeşleşemez.
Bu da cinsel sapıklıklara neden olur. Fallik karaktere sahip olurlar. Erkeklerde fallik, kızlarda histerik karakter oluşur. Fallik karakterde aşırı erkeklik iddiası, sürekli cinsel eş değiştirme, kendi kendine erkek olduğunu ispat içindedir. Erkeksi özelliklerini abartır. (Kaç kızla çıktığı gibi) Histerik karakterde, romantizm, cinselliğin reddi, seksten başka her şeyi seksülaze eder. Örnek, doktora gider, bütün vücudunun rahatsız olduğunu söyler, cinsel yönden ilgi çeker. Karşısındakini erotik şekilde uyarmaya çalışır. Hem cinsleriyle rekabet, geçinememe, sürekli ilgi isteği, erkeklerden pasif bir şekilde kontrol edilme isteği, abartılı kadınlık (aşırı cinsel gösteriş), kendilerinden daha yaşlı kişilerden hoşlanma (baba ararlar), gibi. Yanlış özdeşleştirmeler sonucu cinsel sapıklıklar ortaya çıkar.
d. Latans Dönem (7-11) : Çocuğun sosyal yaşama girmesiyle başlar. Bütün enerjisini zihinsel olarak harcamak ister. Okuma yazma öğrenir. Sosyal kuralları öğrenir. Merak artmıştır. Bu dönemde cinsel ilgi kalkar. Sağlıklı cinsel kimlik kazanmasıyla sonuçlanır. Kendi cinsiyle oynar. Guruplarına karşı cinsi olmak istemez. Benimsedikleri rolleri pekiştirmek isterler. Hatta karşı cinsle alay etme görülür. Freud?a yapıla eleştirilerde, bu dönemin cinsel bir dönem olduğu görüşü yer alır. Bu dönemde cinsel ilgi gizli hale gelmiştir.
e. Genital Dönem (11-….) : 11-14 yaşlarında hormonal gelişim başlar. Kendi normal cinsiyet özelliğini kabul edilmesi çatışması tekrarlanır. Fallik dönem çatışması tekrarlanır. Eğer fallik dönem sağlıklı geçmişse, bu değişmeler kabul edilir. Kolay geçmemişse bu dönem değişiklikleri kabul edilmez.
4. Ekonomik Öğreti : Ruhsal aygıt içindeki yapıların, birbirleriyle çatışması veya karşılıklı olarak etkileşmesi önemli olmakla birlikte, ruhsal olayları anlamak için yeterli değildir. Bu karşılıklı etkilerin ya da zıtlaşmaların ne kadarlık bir güçle yapıldığının bilinmesi gerekir. Belirli bir davranış ya da ruhsal durum, id, ego ve süper ego arasındaki güç dengesine bağlı olarak ortaya çıkacaktır. Bunların her birinin belirli bir miktar enerjisinin bulunduğu temeline ilişkin bilgiler ekonomik öğretinin verileridir. Bu enerji miktarını arttıracak ya da azaltacak etkenler göze alınıp hesaplar yapılarak kişilerin tedavisine yöneliriz. Veya onların gelecekteki durumlarının ne yola yöneleceğini bu yolla önceden kestirebiliyoruz.
5. Dinamik Öğreti : Nevrotik, psikotik ve kötü uyumlu kişilerde, davranışın id, ego ve süper ego arasındaki dinamik etkileşiminde, dengesel uyumsuzluklar vardır. Dinamik öğreti, ilk üç hipotetik yapı arasında canlı bir etkileşimin bulunduğu ilk sağlıklı ve uyumsuz davranışların bu etkileşimler ile oluştuğu ile ilgilidir. Bu görüş, psikanalize dinamik psikoloji adı verilmesine yol açmıştır.
***Sosyopat (topluma aykırı davranma, bencil ve sorumsuzlar) kişide id dinamizmi hakimdir. Süper ego ile ego devre dışı kalmıştır.
***Egonun aşırı hakimiyeti ile kişi aşırı gerçekçiliğe bağlı çalışkan, ideal görüntü veren ama sempatik olmayan yalnız kalan kişilerdir. Can sıkıcıdırlar.
***Süper egonun aşırı hakimiyeti ile kişi aşırı ahlakçı, yargılayıcı, aşırı idealist, sürekli kendini sorguladığı için kolay hareket edemeyen, kendinde ve dostlarında mükemmeli arayan, bu yüzden yalnızlığa itilen, idealist fakat yalnız insanlardır. (psikolog olurlar ve en kötü psikologlar onlar olur.)
Freud?un teorisiyle Freud?un ileri sürdüğü tedavi yöntemi psikanalizdir. Çok yoğun ve ekonomik olmadığı için kullanılmaz. Günümüzde psikanalitik psikoterapi kullanılır. Çocukluk yıllarının çözülmesi esastır. Geçmişten çok bugünkü gelmiş olan dinamik etkileşim bozuklukları ile ilgilenirler. Psikanalitik kuram yenileşmiştir. Sosyal boyut kazanmıştır. Bireysel olma özelliğini kaybetmiştir.