11.06.2013 / 00:00
14. Yüzyıldan sonra Anadolu?nun birçok kentinde, içinde ve dış cephelerinde iş yerleri olan üstü kapalı, korunaklı iş yerleri yapılmıştır. (Kahramanmaraş Bedesteni 12. Yüzyıl, Manisa Bedesteni 14. Yüzyıl, Bursa Bedesteni 14. Yüzyıl, Kırklareli Hızır Bey Bedesteni 14. Yüzyıl, Edirne Bedesteni 1418 yılında yapılmıştır.) Diğer kentlerdeki Bedestenler 15, 16, 17 ve 19. Yüzyıllarda inşa edilmiştir.
Kıymetli kumaşlar, mücevher, halı ve kilimlerin alınıp satıldığı çarşıların tümüne Bedesten adı verilmiştir. Üstü kubbelerle örtülü bu yapılatın ilk örnekleri 13. Yüzyılda Anadolu?da görülmüştür. Farsça?dan dilimize geçen kelimenin aslı ?Bedestan?.
Bedestenler, kentlerin ekonomik yapısını gösteren önemli birer iktisadi kuruluştu. Çarşıdaki güvenilir kişi ve kurumlar banka ve borsa görevini görürdü.
15. Yüzyılda İstanbul?u zapt eden Fatih Sultan Mehmet?in sadrazamlarından Rum Mehmet Paşa, İstanbul?da yaptırdığı cami ve medreseye vakıf olarak Manisa Bedesteni?ni taş ve tuğla malzeme kullanılarak inşa ettirmiştir.
Bedestenin Güney kapısı üzerinde, mermer üzerine eski yazı ile yazılmış Rum Mehmet Paşa yazısı okunmaktadır. Kuzey-Güney yönüne doğru uzanan 42×12 metre ölçülerinde, dikdörtgen planlı, tek katlı yapının, dört yönde demirden giriş kapısı vardır.
Kuzey ve Batı cephesinde bulunan demir kapıların alt kanatlarının ortalarında, dövme yapılan kareler içinde kabartma yazılar var. Küflenme ve bakımsızlıktan, yazılar okunmaz halde.
Bina içten beş sivri kemerle altı bölüm olarak planlanmış, üst örtü iç taraftan beşik tonozla kapatılmıştır. Bedestenin çatısı klasik kiremitle kapatılmıştır. Dış cephesinde 29 dükkân bulunmaktadır, bunların bir kısmında bodrum katı yapılmıştır.
Güney ve Batı girişlerinin dış kısmında mermerden yapılmış çeşmeler vardır.
Yıllardan beri korunmaya çalışılan, asırlarca çarşı olarak kullanılan bedestenin içindeki dolap tabir edilen yerler, eski dönemlerde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tuğla ve duvarlarla küçük bölümlere ayrılarak satıldı, binanın mimari özelliği bozuldu ve bedestenin içi depo olarak kullanıldı.
Bedesten Ticari sit alanı olarak tescil edildi. Tarihi bina bakımsızlıktan kaybolmak üzereyken restorasyon kararı alındı. 19. Yüzyıl sonlarında ve 20. Yüzyıl başlarında inşa edilmiş dükkânlarla güzel bir çevre dokusuna sahiptir.
Çeşniğir Camii, Cumhuriyet Hamamı Ticari sit alanı içinde ve bedestene çok yakındır.
1763?de onarım geçirdiği söyleniyor. 17. Yüzyılda Manisa?da dokumacılık hayli gelişmişti, kentte üretilen Manisa Bezleri revaçtaydı. Manisa Bedesteni canlı bir iş merkeziydi.
Bedestenin çevresinde bulunan küçük iş yerlerinde Manisa esnafı ticaretine devam ediyor. 500 yıllık tarihi Rum Mehmet Paşa Bedesteni?nin tekrar Manisa kültür ve turizm hayatına kazandırılması için girişimler yapıldı.
Tarihi Bedestenin restorasyonu için kamu çalışmaları bitirildi. Çarşının içini Vakıflar Genel Müdürlüğü, dışını ise Manisa Valiliği ile 26 esnafın ortaklaşa yapacağı söyleniyor. Konuyla ilgili bir basın toplantısı düzenleyen İl Kültür Müdürü Erdinç Karaköse bedestenin kamulaştırılması için 400 bin lira harcandığını bunun 300 bin lirasının odaların karşıladığını, iç mekana ait kamulaştırma çalışmalarının 2008?de tamamlandığını söyledi. 10 Kasım 2010
?2005 yılında restorasyon çalışmalarına başlanılan, 540 yıllık tarihi Rum Mehmet Paşa Bedesten'inde yapılan restorasyon çalışması İzmir 2 No?lu Sit Kurulu tarafından durduruldu.
Kültür ve Turizm Müdürü Erdinç Karaköse, yaptığı açıklamada, “Tarihi çarşının restorasyon çalışmasını 2012 yılında bitirmeyi hedefliyorduk. Ancak çatıda yapılan çalışmanın ardından ortaya çıkan tonoz yapıların farklılıkları restorasyon çalışmasının durmasına sebep oldu. Her tarihi yapının restorasyon çalışmasında rastlanan bir durum. Eğer bir farklılık çıkarsa proje yeniden revizyondan geçiriliyor. Şimdi bizde bunu yapıyoruz. Kurul üyeleri, üniversiteden öğretim üyelerimiz ile projede nasıl bir değişiklik yapacağımıza karar kılacağız. Bu hafta içinde projemizi yeniden düzenleyip kurula sunacağız. İnanıyoruz ki Şubat ayı içinde restorasyon çalışması durduğu yerden devam edecek” dedi.
Karaköse, hedeflerinin bu yılın Mayıs ayı içerisinde restorasyon çalışmasını bitirip tarihi çarşıyı Manisa'nın hizmetine açmak olduğunu ifade etti. Karaköse son olarak, tarihi çarşıyı bir kültür merkezi haline getireceklerini ve restorasyon çalışmasının yaklaşık maliyetinin 800 bin TL olduğunu söyledi. (Manisa Haber Gazetesi 04.01.2012)
2005 yılında yenileme çalışmalarının başladığı, aradan geçen bunca zamana karşı bitiş tarihinin sürekli ertelendiği Rum Mehmet Paşa Bedesteni siyasilerin uğrak yeri oldu.
CHP Manisa Milletvekili Özgür Özel, bedestende dükkân sahibi yıllardan beri mağdur duruma düşmüş vatandaşlarla bir araya geldi, onların sorunlarını dinledi. (12.03.2013)
Ak Parti Manisa Milletvekili Selçuk Özdağ, 2005 yılından beri devam eden Rum Mehmet Paşa Bedesteni restorasyon çalışmalarının 30 nisan?da tamamlanacağını, ?30 Nisan?a kadar bitirilmediği taktirde buradan sorumlu iki müdür var. Biri Vakıflar Bölge Müdürlüğü diğeri İl Kültür ve Turizm Müdürü. Onlar da tercihlerini yapsınlar? dedi. (Yarın Gazetesi 17. 04. 2013)
Bedesten esnafından Mehmet Ardıç, 7 yıllık sürede 7 müteahhidin değiştiğini, işlerinin durduğunu ve esnafın kendi dükkânı olduğu halde 7 yıldır işyeri kirası verdiklerini söyledi.
Manisa?da görkemli bir bedestenin yapılmasını sağlayan Rum Mehmet Paşa, Osmanlı devletinde, Fatih Sultan Mehmet?in saltanatı döneminde sadrazamı olarak 1466-1469 tarihleri arasında sadrazamlık görevinde bulundu, Veli Mahmut Paşa?nın yerine göreve gelmişti.
İstanbullu bir Rum ailenin çocuğudur, devşirme sistemiyle Müslüman olmuştur. Sadrazamlığı döneminde Karaman Seferine çıkmıştır. Sefer sırasında Osmanlı askerleri, halka karşı son derece acımasız davranmış, mescitleri ve medreseleri yıkmış, kentin kadınlarını ve çocuklarını soydurmuş, Ereğli ilini ve köylerini harap eylemiştir.
Ermenek, Aksaray ve İçel?i ele geçiren Rum Mehmet Paşa, Silifke?de tekrar karşılaştığı Karamanoğulları kuvvetlerine yenilince, II. Mehmet tarafından görevden alınmıştır.
Ölüm nedeni bilinmemektedir. Ölüm tarihi de kesin değildir, 1470-1472 veya 1474 tarihleri söylenmektedir.
Mezarı İstanbul-Üsküdar?da 1469 yılında inşaatına başlanan ve 1471?de tamamlanan Rum Mehmet Paşa Camii sol tarafında bulunan tek kubbeli, sekiz köşeli türbesindedir. Rum Mehmet Paşa Camii (Rumi Mehmet Paşa Camii-Dua Tepe Mah. Kestaneli Cami Sok.) Osmanlı İmparatorluğu döneminde İstanbul?un Anadolu yakasında inşa ettirilen ilk camidir. Türklerin İstanbul?da yaptırdıkları ilk cami olması bakımından da önemlidir. Üsküdar?da Boğaz?a, Haliç?e Beyoğlu ve Marmara?ya hâkim bir tepe üzerinde kurulmuştur. Mimari olarak Bizans ve Osmanlı esintilerini taşımaktadır. Sanat tarihi bakımından değerli camilerden birisidir. Caminin kapı alınlığında sülüs yazı ile yazılmış kitabesi vardır. 1953 yılında kapsamlı bir onarımdan geçirilmiştir. Caminin medresesi, hamamı ve imareti günümüze ulaşmamıştır.
Üsküdar?ın Osmanlı döneminde dinsel önemli bir özelliği vardı. Her yıl Mekke ve Medine?ye gidecek hacı adayları törenlerle buradan uğurlanırdı. Bu törenlere Surre-i Hümayun denirdi. Mekke şerifine gönderilecek armağanlar, oluşturulan deve kervanına yüklenir, hazırlıklar tamamlanırdı. Düzenlenen törenler Üsküdar?a büyük bir canlılık getirirdi. Dualar eşliğinde uzun konvoy yola çıkardı?
Ankara?da Anadolu Medeniyetler Müzesi olarak kullanılan Kurşunlu Han da Rum Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır.