15.05.2012
Gürleye Köyü'nün topraklarında hububat ekimi önemliydi. Bağ, bahçe ziraatı ile uğraşanların yanında, koyun besiciliği ve arıcılık yapılıyordu. Köyün yaylaklarına gelen Yörüklerden, “Şehzade hassı” adı altında bir vergi alınırdı. Köy, asıl şöhretini değirmenlerden kazandı. Manisa kazalarında üretilen hububatın bir kısmı, Gürleye Değirmenleri'nde öğütülürdü. Taş değirmenler, altta sabit disk, üstte dönen iki taş diskten meydana gelirdi. Merkezden verilen buğday, taşın orta kısmında kırılır, daha sonra değirmen taşının dış bölgelerinde inceltilerek un haline gelirdi.
Değirmenciliğin önemli bir noktası, una karışacak kepek miktarını en az seviyeye düşürmekti.
Temizlemiş buğdaydan un elde etme aşamalarında (kırma-eleme-tasnif-temizleme-ezme-eleme) değirmenci, dikkatli olmak zorundaydı. Un zerrelerinin 1 ile 150 um olması istenirdi. Elde edilen unların korunması güçtür, kısa zamanda tüketilmelidir.
“Emlak nahiyesinin Gürleye köyündeki değirmenlerin bazılarından alınan vergiler “ayni” dir; yani bu değirmenlerden âsiyâb (su değirmeni) resmi olarak, Manisa kilesiyle, 8 kile buğday, 8 kile arpa alınmaktadır. Bundan başka bazı değirmenlerin kira ile işletildiği görülmektedir.” (1) (sayfa:260)
“Manisa kazasına bağlı yeni bir nahiyenin varlığı dikkati çekmektedir. “Emlak” adı verilen bu nahiyenin ismine ve kendisine bağlı köylere, 1531 tarihli Mufassal Defter'de ve Evkaf Defter'inde tesadüf olunmamaktadır.” (2)
Kanuni Sultan Süleyman'ın veziriazamı olan İbrahim Paşa'ya ait mülkler anlatılırken, Gürle'nin de adı geçmektedir. İbrahim Paşanın 1536'da katledilmesinden sonra Emlak Nahiyesi'nin tamamı Padişah haslarına tahsis edildi. Ayrıca 7 köyde bu nahiyeye katılmıştır. 1575'de Manisa Kazasına ait nahiyelerde değişiklikler oldu. Eski nahiyeler ortadan kalktı. Nahiyelerin köy sayıları birbirine kaydırıldı. Emlak Nahiyesi'nin merkezi Gürle oldu.
Şehzade III. Murat, Manisa'da bulunan cami ve imaretler için 1575 yılında bir vakfiye tanzim ettirmiştir. “Bu devrede 8 köy ile Emlak Nahiyesi'nin tamamını (25 köyden müteşekkildir) ihtiva eden Gürle has köyleri vakfa çevrilmiştir.) (2A)
Nahiye, 27 Ağustos 1582'de, Muradiye Camii evkafına ilhak olunmuştur. (3) (Sayfa: 113)
Gelenekleri Sancaklı Yörüklerinin geleneklerinden gelmektedir. Evlerde, genellikle Yörük yemekleri yapılır.
“Şehrin un ihtiyacı, Emlak nahiyesindeki Uncu Müslümanbozköy'den sağlanır; bu köy ile Gürle köyündeki değirmenler Manisa için buğday öğütürlerdi. Manisa kapanına (Çok büyük tartı aleti, ağır yük tartan kantarların bulunduğu, 2. Osmanlı Devleti'nin ilk devirlerinden beri un, tahıl, yağ, bal ve benzeri malların tartıldığı, toptan alınıp satıldığı devlet kontrolündeki Pazar yeri) getirilip satışa sunulan un, büyük ölçüde fırın yahut ekmekçi ve börekçiler tarafından satın alınırdı. Vakıf defterlerinden anlaşıldığına göre şehirde en az 5 fırın bulunuyordu.” (4) (Sayfa: 83)
Manisa'nın kırsal bölgelerinde, şeyh ve dervişlere bağlanan vakıf veya mülk çiftliklerinde tekke ve zaviye vardı. Vakıf defterlerinde bu hususta açıklık yoktu. Kır kesiminde ismi anılan zaviye ve han kâh sayısı, 1531 yılında 11, 1575'de 22'ye yükselmiştir.
Yola Geldi Baba Zaviyesi Gürleye'de bulunuyordu?
“Sultan Camii ve külliyesine tahsis olunan vakıfların içinde, Gürle'de bulunan su değirmeni Asiya-banlara (Değirmenci), 1531'de senelik 500, 1575 yılında ise 1500 akçeye kiraya verilmiş.” (5) (Sayfa: 99)
Tahrir Defterlerinizdeki kayıtlara göre; Gürleye Köyü'nde, Osmanlı Devleti zamanında padişah ve padişah sarayına ve şehzadelere ayrılmış 18 değirmen bulunuyordu. 1575 yılında ise 9 değirmen kalmıştı.
“Ferhat Ağa vakfiyesi 12 Mayıs 1579 tarihini taşır. Bundan anlaşıldığına göre, vakıf gelirleri arasında, fırın, bahçeler, kuyu, Saray-ı amire yakınında evler, Mendehorya kasabasında bir hamam, Gürle köyünde değirmenler bulunmakta idi.” (6) (Sayfa: 101)
Vakıflar ve hayırlar için Gürleye Köyü önemliydi. Köyde, geliri vakıflara ayrılmış değirmenlerin dağılımı:
“990 akça (akçe) gelir getiren bir çeltik tarlası ve değirmeni Hacı İbrahim'in, Manisa'daki İlk Öğretim Okuluna, 150 akça devlete gelir getiren bir değirmen Hafsa Sultan'ın vakıf işlerini yürüten daireye, 1500 akça geliri bulunan bir değirmen Piyale Bey vakıf işlerini yürüten daireye, 2 taşlı ve 1700 akça geliri bulunan değirmende Veled Bey Medresesi vakfı için ayrılmıştır. Köyde Padişah adına toplanan verginin toplamı ise 9591 akçadır.” (7) (sayfa: 181)
“Gürleye Köyü, kendisine bağlı diğer köyler ile birlikte 7 Şaban (Ağustos) 990 hicri/ 27 Ağustos 1582 'de Manisa'daki Muradiye Camii vakfına tahsis edilmiştir.” (8) (sayfa:181)
19. Yüzyılda, sıtma ve veba hastalığı çok can aldı. Halk köyü terk etti. Yerleşim yeri aşağılarda olan köy, daha yukarıda su kaynağının çevresinde, Sancaklı Yörükleri tarafından yeniden “Gürle” adıyla kuruldu.
Kaynakça: (1A) Gürle Köyü (Manisa) Florası, C.B.Ü.Fen Bilimleri Dergisi, 4,1 (2008) 19-30.
Ed. Fak. Biyoloji Böl. Salih Yücel, Kamuran Aktas, Yasin Altan,
Kaynakça: (2A) Feridun M. Emecen, Tarihin içinde Manisa, 2006, Manisa Belediyesi
” (1-2-3-4-5-6-7-8) ” ” XVI. Yüzyılda Manisa Kazası, 1989, Ankara Türk Tarih Kurumu.