Cumhuriyet Eğitim Devriminin çatısını kuran Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği?nin (YKKED) 2-3 Ocak 2009 tarihlerinde düzenlediği sempozyumla anıldı. Sempozyumda kırka yakın bildiri sunuldu ve tartışıldı. Sempozyumda bildiri sunan tarihçi, eğitimci, sosyolog akademisyenler ve aydınlar Cumhuriyet Eğitim Devriminin kazanımları ve günümüzde bu kazanımların nasıl örselendiğine ilişkin değerlendirmelerde bulunarak günümüze yönelik önerilerde bulundular.
Mustafa Necati İzmir Eşrefpaşa Semtinde 1894?de dünyaya gelir. Yine Eşrefpaşa?ya çok yakın Bahri Baba Parkında Yunan İşgaline karşı ilk çıkışı yapan on sekiz yaşlarında bir gençtir. Sempozyumun Bahri Baba Parkına çok yakın Konak Belediye?sinin Eşrefpaşa?daki Dr. Selahattin Akçiçek Kültür Merkezi?nde gerçekleştirilmesi bu yönüyle anlamlıydı. Mustafa Necati için doğduğu kentte ilk kez böyle geniş katılımlı bilimsel bir organizasyonla anılıyor olması da sempozyuma ayrı bir değer katmıştı.
Sempozyum tam bir imece ruhu ile gerçekleştirildi. Sempozyuma İzmir Büyükşehir, Konak ve Balçova Belediyeleri katkı verdi. Cumhuriyet Eğitim Devriminin bu çok önemli adını anmak için yerel yönetimlerde sosyal demokratların varlığının önemi ortadaydı. Bu konuda duyarlılık onlardaydı. Sempozyuma ilgi de büyüktü. Salon doluydu. Açılış Cumhuriyetin kültür, eğitim ve sanata verdiği değeri simgelemesi anlamında İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Orkestrası?ndan üçlü bir grubun sunduğu açılış konseri ile başladı. İmeceye katılan yerel yönetim yöneticileri, sempozyum yürütme kurulu üyeleri ve Necati ailesinin temsilcileri konuştu.
Sempozyumun en çarpıcı somut iki kazanımı vardı. YKKED Necati için ? Bir Cumhuriyet Devrimcisi Mustafa Necati Belgeseli? ve Sempozyum Bildiriler Kitabını hazırlamıştı. Bu iki çok önemli katkı derneğin başarısıydı. Salon önünde açılan stantlara gelen okuyucular sempozyumda sunulan bildirileri anında kitaptan izleyebiliyorlardı.
Sempozyumda dokuz oturum vardı. Oturum isimleri Cumhuriyet Eğitim Devrimi kahramanlarının isimlerinden oluşuyordu. Hasan Ali Yücel, İsmail Hakkı Tonguç, Rauf İnan, Vasıf Çınar, Naif Atuf Kansu, Reşit Galip, Saffet Arıkan, Sabahattin Eyüboğlu, Ferit Oğuzbayır isimlerini taşıyan oturumlarda, oturum yöneticilerinin ilk olarak bu isimler hakkında bilgiler vermesi de sempozyumun önemli renklerindendi. Sempozyum yapıldığı günlerde İzmir?de çok yoğun yağmur olmasına rağmen son oturumun bitimine kadar salondaki ilgi hiç dağılmadı. Konuşmalar ve tartışmalar dikkatlice izlendi. Salonun girişindeki alanda duvarlarda YKKED-İzmir Şubesi?nin hazırlığı Köy Enstitüleri fotoğraf sergisi de sempozyuma ayrı bir zenginlik katmıştı.
Sempozyuma YKKED?nin İzmir, Kastamonu, Isparta, Fethiye, Denizli, Balıkesir, Lüleburgaz ve Aydın Şubeler?inden arkadaşlarımız katıldılar. Oturumlara İzmir?de bulunan öğretmen sendikaları haberdar olmalarına rağmen katılmamaları, böyle bir bilimsel etkinlikten yararlanmak istememeleri anlamında altı çizilecek önemli bir durumdur. Günümüzde öğretmen sendikalarının üyelerinin gelişimi için ne yaptığı mutlaka sorgulanmalıdır. Sempozyuma İzmir?de bulunan üniversitelerden de katılım çok sınırlıydı. Çok ilgili öğrenci gurupları vardı. YKKED ve Eğit-Der üyeleri salonda hep yer aldılar. Öğle yemekleri salona çok yakın Hasan Sağlam Öğretmenevi?nde Öğretmen Okullarındaki gibi hep beraber sevgiyle yenildi. İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi ve Müzesi restaurantında gerçekleştirilen akşam yemekleri ise bir sanat şölenine dönüştü. Belediye Başkanlarının da katıldığı yemekler türküler, şiirler ve ülkenin yakın tarihine ilişkin hatıraların anlatıldığı bir dostlar sofrasına dönüştü.
Sempozyumda 1914 yılında Altay Spor Kulübünün kuruluşunun altında o dönemde bir örgütlenme adına Mustafa Necati imzası olduğu gerçeği ile tanıştık. Necati?nin Ulusal Kurtuluş Savaşı sürecinde Balıkesir Cezaevini basıp mahkumlardan kaçmayacaklarına ilişkin söz alıp onları nasıl Kuvayi Milliye?ye kattığını öğrendik. Cumhuriyet Eğitim Devriminin temellerini atarken ?Memlekette mektepsiz hiçbir talebe bırakmayacağım? şeklinde ifade ettiği halkçı, ilerici yaklaşımlar sempozyumda öne çıktı. Bu anlayış daha sonra Arıkan, Yücel ve Tonguç tarafından nasıl geliştirildiği konuşuldu. Yabancı uzmanlar, iş okulu, deneysel pedagoji ve Cumhuriyet Eğitim Devrimi felsefesi konuşmaların en önemli başlıklarıydı. Cumhuriyet Eğitim Devrimi kahramanlarındaki inanç ve tutkunun önemi belirtilerek 1923-1946 arasında bırakılan noktadan bayrağın nasıl yukarılara taşındığı, yani Cumhuriyet Eğitim Devrimindeki bütünsellik, akıl ve bilimden yana olan çizgisinin altı önemle çizildi. Necati?nin Kastamonu günleri ve buralardaki insan merkezli uygulamaları aktarıldı. Köy Öğretmen Okullarından Köy Enstitülerine giden süreç konuşularak, enstitülerin tüm bu kazanımlar üzerinden Tonguç?un büyük emeği ile nasıl başarıldığı tartışıldı. Necati?nin hazırladığı bir yasa ile yurt dışına gönderilen öğrenciler, ders kitaplarına yansıyan döneme ilişkin saptamalar, eğitimdeki insan ve hümanizma kavramı da önemle konuşulan konulardı. Sempozyumun ikinci günü konuşan Cumhuriyet Gazetesi yazarlarından Işık Kansu da ?Dedem Naif Atuf Kansu? başlıklı konuşmasıyla Necati dönemi Maarif Vekaleti müsteşarı Naif Atuf Kansu?nun emeklerini ve çalışmalarını izleyicilere sunarak sempozyuma çok önemli bir zenginlik kattı. Necati?nin mektuplarıyla, eylemiyle öğretmenlik mesleğine kattığı değerler ve okumaz yazmazlığa karşı mücadelesi de sempozyumun en çok konuşulan konularıydı. Ulusal Kurtuluşçu Mustafa Necati?nin toplumsal kurtuluşu hayata geçirmek için otuz beş yıla sığdırdığı tüm çabaları sempozyumda dile getirildi.
Sempozyumda günümüzdeki öğretmen yetiştirme sorunları, sözleşmeli öğretmenlerin yaşadıkları, yetişen öğretmen niteliği, raporlara yansıyan eğitim niteliğindeki düşüşler, eğitimdeki adaletsizlik ve eşitsizliğe ilişkin değerlendirmeler, taşımalı eğitimin yarattığı olumsuzluklar, eğitim kadrolarındaki sadakata-tarikatlara dayalı kadrolaşmaların altı önemle çizildi. Eğitimin bir insanlık hakkı olduğu gerçeğinin altı çizilerek eğitimin piyasaya bırakılamayacağı önemle belirtildi. Katılımcılar ülkenin içinde yaşadığı sıkıntılı sürecin ancak bir eğitim reformuyla aşılabileceğini işaret ettiler.
Sempozyum Cumhuriyet Eğitim Devrim?ini temel alan bir eğitim reformu talebini topluma sundu. Sempozyum katılımcıları ve izleyiciler yerel yönetimlerden Eşrefpaşa?da bir Mustafa Necati anıtının yapılması ve merkezi hükümetten de Balıkesir Üniversitesinin adının Balıkesir Mustafa Necati Üniversitesi olarak değiştirilmesini talep ettiler. Ayrıca aynı üniversitede Mustafa Necati Araştırma Enstitüsü?nün kurulması fikri öne çıktı. YKKED?nin düzenlediği, sempozyum kitabı ve belgeseli ile taçlanan sempozyum bilim insanlarının bildirileri ve aydın-demokrat İzmir halkının, onların aydınlık yerel yönetimlerinin katılımıyla, imecesiyle amacına ulaşmıştı. 08 Ocak 2009