01.04.2013 / 00:00
Milet, İzmir-Söke-Milas karayolu üzerinde, Söke?nin 28 km. güneybatısında, Balat Köyü?nün 1 km. kuzeyindedir. Büyük Menderes Nehri?nin, Ege Denizi?ne döküldüğü yerin güneyinde kuruldu. Kent, Karia topraklarında, çam ormanları içinde bulunuyordu. Milet?in kökeni, Antik Çağdan beri araştırma konusu oldu. Milet Antik kenti ören yeri, Eski Balat Köyü?nde geniş bir alana yayılmıştır. Amasyalı coğrafyacı Strabon?a göre, Milet kentinde Leleğler, Karyalılar ve Dor istilası yüzünden batıya göç eden Giritliler yaşadı. Arkeolojik kazılarda ilk yerleşimin Athena Tapınağı çevresinde olduğu kanıtlandı (MÖ 4. Bin). Homeros (İlyada Destanı), Miletliler?in Truvalılarla birlikte savaştığını söylüyor. Miletos, MÖ 13. yy. da Hitit yazılı kaynaklarında ?Mileuata? olarak geçiyor. Anlamı ?Tapınağa Giden Yol?. Anadolu isimleri, Helen diline uydurulunca kentin ismi Miletos oldu. Arkeolojik kaynaklara göre, Milet?deki ilk yerleşim, Girit Adası?ndan MÖ Ö. Binde gelen halkın Kalabaktepe?ye yerleşmesiyle olduğu kanıtlandı. Başka yazılı kaynaklara göre de, MÖ 1100 yıllarında, İon soyundan gelen Helenler, Atina Kralı Kadros?un oğlu Neleus önderliğinde bu yöreye göç etti. Miletos?un yerli halkı Leleğleri yendi. Tüm erkekler öldürüldü. Gelenler Karialı kadınlarla evlendi. Kent Neopolis ismini aldı. MÖ 4. Yüzyılda yaşamış Kymeli tarihçi Ephoros?un söylediklerine göre: Milet, Giritliler tarafından kurulmuş. Knossos Kralı Minos?un kardeşi Sarpedon ile birlikte, Girit?teki Miletos?dan göçmenlerle buraya geldi. Yerleştikleri yeni kente Miletos ismini verdiler. Bazı kaynaklara göre de, Girit Adası?ndan gelenler azınlıktadır. Dünyanın en eski kentlerinden biri olduğu düşünülüyor. Dört limanı olan önemli bir kentti. Limanlarından gemiler eksik olmazdı. Milet, önemli bir ihraç limanı olmuştu. MÖ 7. yüzyıldan itibaren ticaret, kültür, sanat ve bilimde aranılan merkez haline geldi. Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz?de koloniler kuruldu. Koloniler ana kentin zenginleşmesine neden oldu. Tarihçi Plinius, Miletos?un Karadeniz kıyılarında 90 koloni kurduğunu söylemektedir. Halı dokumacılığı, seramikçilik çok gelişti. Milet, İlk sikke basan kentlerden birisi oldu. ?Milet Okulu? felsefenin merkezi oldu. Antik Çağ?ın yedi bilgesinden biri, Felsefenin Babası Thales, Milet?de yaşadı. Güneş tutulmasını önceden hesapladı (25 Mayıs 585 İÖ.). MÖ 546 yılında Lidya Devleti yıkıldıktan sonra Pers egemenliğine girdi. MÖ 494 yılında bağımsızlığa kavuşmak için 80 gemiyle, Perslere karşı Lade Deniz Savaşına katıldı. Yenilgiye uğradılar. Donanması yok oldu. Persler Milet?i yakıp yıktı. Halk tutsak edildi, bir kısmı da sürüldü. Milet, MÖ 477 yılında tekrar kuruldu. MÖ 334?de Büyük İskender?in egemenliğine girdi. Özgürlüğüne kavuştuğunu düşünen Milet, MÖ 280 yılında, Seleukosların eline geçti. MÖ. 279 yılında da Mısırlılar bu topraklara geldi, kenti ele geçirdi. MÖ 190?da Roma İmparatorluğunun, Asya eyaletine bağlı bir metropolü oldu. Kent, Roma döneminde anıtsal yapılarla donatıldı. I. yy. da başlayan Hıristiyanlık kentte etkili oldu. Latmos Körfezi, Büyük Menderes nehrinin getirdiği alüvyonlarla doldu. Kent 10 km içerde kaldı. Limanlar zamanla kullanılamaz hale geldi. Körfez çevresindeki kıyı kentlerle birlikte Milet?de önemini kaybetti. Bizanslılar döneminde önemli piskoposluk merkezlerinden biri oldu. 14. yy. da Türkler yöreye hâkim olmaya başladı. Milet, Balat ismini aldı, Menteşeoğulları?nın başkenti oldu. 15. yy. da İlyas Bey Balat da külliye ve kervansaray yaptırdı. 1415 yılından sonra da Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine girdi. Zamanla Balat, köye dönüştü. Cumhuriyet döneminde, küçük bir yerleşim birimi olarak varlığını sürdürdü. 1955 depreminde, köydeki yaşam son buldu. Mimari yapıların taşları sökülerek yeni yapılarda kullanıldı. Tiyatronun dışındaki kalıntılar etkili değildir. Arkeolojik parçaların çoğu tiyatronun önündeki alanda toplanmıştır. Bilim ve Felsefe dünyasının öncüleri, matematik ve geometri bilgini Thales, Filozof Anaksimenes, Kent plancısı Hippodamos, Didim Apolon Tapınapı?nın Mimarı Daphnis, Ayasofya?nın mimarı İsidoros ve coğrafyacı Hekataios Miletoslu?dur. Miletoslu ünlüler arasında daha birçok isim bulunmaktadır. Almanlar, Milet Antik kentinde, 1899 yılından itibaren çeşitli tarihlerde kazı yaptı. Kazılar, Prof. Dr. V. Von Grave Başkanlığında devam etmektedir. Milet Ören yerinde açığa kazılarda ortaya çıkarılmış mimari kalıntılar Helenistik, Roma, Bizans ve Menteşe Beyliği dönemlerine aittir.