Çökertme türküsünün kahramanı olan Halil; babası tarafından Van ili, Erçiş ilçesi, Bozüyük
köyündendir. Ailenin büyükleri önce Van?dan İstanköy?e gelir ve daha sonra da Bodrum Karabağ?da Bekiroğlu tepesine yerleşirler. Halil?in babası, Demirci Ali Usta burada bir çingene kızı ile evlenir ve Halil dünyaya gelir.
Halil bir namus meselesinden dolayı, kız kardeşini öldürdükten sonra kaçak gezmeye başlar. Sık sık İstanköy?e gitmektedir. Bu gidişlerden birinde düğüne davet edilir. Düğünde iken Halil?i Rumlar ihbar eder ve yakalatırlar. Sonuçta Halil yedi yıl hapis yatar. Bu olay üzerine Halil Rumlara diş bilemektedir. Hapisten çıkınca da onlara çok haşin davranır. Böylece Rumlarla Halil arasında bir husumet doğar.
Halil, bu arada türküde ?Çakır Gülsüm? olarak adlandırılan Hafize (Havse) adlı kadına ilgi duymaya başlar. Halil ilk olarak Gülsüm?ü Karakaya?daki bir düğünden zorla kaçırır.
Gülsüm ve annesi ise; o dönemde Bodrum?un yönetiminden sorumlu Çerkes Kaymakam olarak bilinen Ömer Lütfi beyin evinde hizmetkarlık yapmaktadır. Türküde adı geçen İbrahim Çavuş kolculardandır ve Çakır Gülsüm?ün ilk kocasıdır. Arkadaş olmaları sebebiyle Halil?i devamlı kollamaktadır.
Halil ikinci olarak Gülsüm?ü; Dertlinin Ali?nin Karabağ?daki evinden alarak dağa kaldırır.
Yalıkavak karşısındaki Güdür?de bir in bulur ve Gülsüm?le birlikte burada yaşamaya başlar. Bu olaylara kızan kaymakam Lütfi Bey, Halil?in üstüne Selamoğlu adlı bir kişiyi gönderir. Selamoğlu Halil?i bulur, fakat önceden tanıştıkları için kaymakam konusunda Halil?i uyarır. Halil uyarıları dinleyerek buradan kaçar ve Gülsüm?le birlikte Yalıkavak yakınındaki Çökertme?ye gelir. Amacı bir kayıkla adalara kaçmaktır. Rum gemicilerden ?Kosta Paho? (Kos?lu ?İstanköy?lü Paho) ile anlaşır. Rumlarla aralarındaki husumetten dolayı Paho tayfa Andon vasıtasıyla Halil?i Çerkes Kaymakam?a ihbar eder. Kaymakamın emriyle denizden kol kayığı ile kolcubaşı Barka?nın Ali harekete geçer. Ayrıca Paho?nun demir atacağı karaya yakın yerde de Jandarma Komutanı Ömer Çavuş önceden pusuya yatırılır.
Halil?i adalara götürecek kayık yola çıkar. Paho Halil?i yakalatabilmek için dalgaları bahane ederek Aspata gitmeye teklif eder ve deniz durulunca adalara rahat rahat geçebileceklerini söyler.
Halil bu teklife inanır. Tekne Aspat?tan Bitez koyuna gelerek Hırsız Yatağı denen yere yakın olarak açıkta demir atar. Akşam olduğunda teknede içki faslı başlar. Paho; Halil ve Gülsüm?ün içkilerine ?balık ağısı? denilen bir bitkinin sersemletici zehrini koyar. Bu zehirin etkisiyle Halil ve Gülsüm uykuya dalarlar. Ömer Çavuş karada pusudadır. Paho; Halil ve Gülsümü uyuttuktan sonra demir alır ve teknesini yavaş yavaş kıyıya yanaştırmaya başlar. Ömer Çavuş tam kıyıya yanaşmadan tekneye ateş edilmesi emrini verir. Kurşunların kendisine isabet edeceğinden korkan Paho, tekneyi tekrar açığa alır. Tam bu sırada kolcubaşı Barka?nın Ali de kol kayığı ile Paho?nun teknesini sarar. Paho, Halil?den çekindiği için onu uyandırır. Geçen süre içinde Barka?nın Ali tekneye girmiştir. Halil ve Gülsüm sersemlemiş bir vaziyette güverteye çıkartılırlar. Güvertede Halil?in ayağı kayar. Barka?nın Ali Halil?i bacağından yaralar. Halil yaralı bir vaziyette Bodrum?a getirilir ve kaymakamlık binası önünden karaya çıkartılır. Halk kaymakamlık binası önünde toplanmıştır. O sırada ?Kel Mülazım? adı verilen Jandarma Komutanı ?hükümete karşı gelenlerin sonu budur? gibilerinden konuşma yapar.
Halil yaralı bir vaziyette kaymakamlık binası altında bulanan bir mahzene atılır. Yaraları tımar edilmez. Burada bir süre acı içinde inler. Daha sonra Ömer Çavuş tarafından boğazına çökülerek öldürülür ve sırtındaki elbiseleriyle birlikte alel acele gömülür.
Bu olay üzerine Bodrum?dan ?Üçlü Saçayağı? olarak adlandırılan türkülerin ikincisi olan ?Çökertme? yakılır.
Çökertmeden çıktımda Halil?im
Aman başım selamet,
Bitez de yalısına varmadan Halil?im
Aman koptu kıyamet.
Arkideşim İbram Çavuş Allahına emanet.
Burası da Aspat değil Halil?im aman Bitez yalısı,
Ciğerime ateş saldı aman kurşun yarası.
Gidelim gidelim Halil?im Çökertme?ye varalım,
Kolcular gelirse Halil?im nerelere kaçalım,
Teslim olmayalım Halil?im aman kurşun saçalım.
Burası da Aspat değil Halil?im aman Bitez yalısı,
Ciğerime ateş saldı aman kurşun yarası.
Güvertede gezer iken aman kunduram kaydı,
İpekli de mendilimi aman örüzgar aldı,
Çakır da gözlü Gülsüm?ümü Çerkes Kaymakam aldı.
Burası da Aspat değil Halil?im aman Bitez yalısı,
Ciğerime ateş saldı aman kurşun yarası.