Boşanmanın Çocuklar Üzerindeki Etkisi

Çocukların ayrılmaya ya da boşanmaya gösterdiği tepkilerin yoğunluğu, hayatlarındaki karmaşanın büyüklüğüne ve anne baba arasındaki bitmeyen kavgaya bağlıdır. Eğer anne ve baba çocuklar için dengeli bir ortam yaratmayı ve aralarındaki iletişimi sürdürmeyi becerirlerse, bu uzun vadede çocukların yararına olur. Yine de, ailelerindeki değişiklik ve bunu düzeltmek için ellerinden bir şey gelmemesi çocuklar için kabullenmesi zor bir durumdur. Bilinmeyenin yaratığı korku onların bütün hayal güçlerini tüketir. Ailedeki sorunlar hatta şiddet olayları yıllardır çocukların gözü önünde yaşanmış bile olsa, yine de ailenin çocukları sarsar. Onlar her zaman ailenin bir arada olmasını arzu eder.

Çocukların Ortak Tepkileri

Ailenin dağılması, aynı yetişkinlerde olduğu gibi, çocuklarda da birçok duygusal tepkiye yol açar. Çocuklar bu duyguları ilerideki yaşamlarının çeşitli aşamalarında tekrar tekrar yaşayabilirler. İçinde bulundukları yaşa göre bazı duygular öne çıkar, diğerleri geri planda kalıp ilerideki yaşlarda tekrar yoğunluk kazanabilir.
Bu duygularla başa çıkabilmeleri için çocukların onları açığa vurmaları gerekmektedir ve bunun için anne ve babalarının yardımına ihtiyaçları vardır. Eğer çocukların bu duygularla yüzleşmelerine izin verilmezse, onlar daha sonra şekil değiştirerek, depresyon, endişe, ayrılık endişesi, kişilik sorunları ve konsantrasyon bozuklukları olarak ortaya çıkabilir. Dahası bu tür çocuklar, bütün hayatları boyunca daha talepkar olurlar ve sürekli ilgi çekmek isterler. Kendilerine hedefler belirleyip, onlara erişmekte güçlük çekerler, yalnız kalamazlar ve diğer insanlara anlayış gösteremezler. Çünkü kendilerine de anlayış gösterilmemiştir.

KORKU

Bütün çocuklar anne ve babalarının ayrılmasından ve ailenin dağılmasından sonra korkuya kapılırlar. Tam olarak neden korktukları yaşlarına göre değişir. Okul öncesi çağlardaki çocuklar daha çok birlikte yaşadıkları ebeveynin onları terk edip gitmesinden, yiyecek ya da yatacak yer bulamamaktan ve giden ebeveyn tarafından eskisi kadar sevilmemekten korkarlar. Bu korkular ağlamak, ebeveynden başka bir kişiyle kalmayı reddetmek veya ebeveyni göz önünden ayırmamak şeklinde ortaya çıkar. Daha büyük yaştaki çocuklar da terk edilme korkusu yaşarlar ancak onların ki daha çok boşanmanın hayatlarını nasıl etkileyeceği ile ilgilidir.
Hem siz, hem de eşiniz çocuklara tutarlı şekilde davranmalı, sürekli olarak kendilerini asla terketmeyeceğinizi telkin etmeli ve korkulardan söz edebilmeleri için onlara zaman ayırmalısınız.

ÜZÜNTÜ
Ailenin dağılmasına çocukların en yaygın olarak gösterdikleri tepki üzüntüdür. Bu duygu onları o kadar etkisi altına alır ki kelimelerle tarif edilemez. Ağlamak ve üzgün görünmek çocuklarının üzüntülerinin belirtileridir. Yalnız kalmayı istemek, normalden daha az konuşmak veya dostça davranmamak , eskiden hoşlarına giden şeylerle ilgilenmemek gibi davranışlar sergileyebilirler.
Bir çok ebeveyn açıkça konuşmanın onları üzeceğini düşünerek konuşmazlar. Oysa ki çocukların üzüntülerini atlatabilmeleri için yardım etmenin en iyi yolu konuşma olanağı yaratmaktır.

ÖFKE
Çocuklar anne ve babanın evliliğinin sona ermesine duydukları öfkeyi, yaşlarına, kişilik özeliklerine ve ailenin durumuna göre değişik şekillerde gösterebilirler. Çoğu çocuk, özellikle erkek çocuklar sık sık kavga ederek, anne babaya, öğretmenlerine onunla ilgilenen diğer kişiler bağırarak ve kırıp dökerek öfkelerini açığa vururlar. Büyük çocuklar olayları daha iyi analiz edebildiklerinden , öfkelerini genellikle boşanmadan sorumlu tuttukları kişiye yöneltirler. Aslında öfke çocukların durumu kabul etmeye başladıklarının bir belirtisidir.
Kısa vadede yapabileceğiniz en iyi şey çocuklarınızın öfkelerini kabul edilebilir bir şekilde dışa vurmalarına izin vermektir. Bu onlara öfke duymakta haklı oldukları ve birisinin onları dinlemeye istekli olduğu mesajını verecektir. Küçük çocuklar bile onlara yardım etmek istediğinizi anladıklarında , rahatlayacak ve sakinleşecektir.

SUÇLULUK
Suçluluk duygusu ayrılmalarında onlarında rolü olduğu düşüncesine yol açar. Bu duygunun nedeni kendilerinin dünyanın merkezi olduklarına inanmaları ve bu yüzden her şeyin nedeninin kendileri olduklarını düşünmeleridir. Hatta durumu düzeltmenin kendilerine bağlı olduğunu düşünmektedirler.
Çocuklar suçluluk duygularını bu şekilde ifade edemezler. Ancak bu duygunun başka biçimlerde ortaya çıkması kaçınılmazdır. Eğer çocuk her şeyin suçunu istekle üzerine alıyorsa ?Lambayı ben kırdım? ? Kurabiyeleri ben bitirdim? gibi şeyler söylüyorsa, bilin ki ayrılmanın nedenini kendi suçu olarak görüyor.
Çocuklara boşanmanın nedeninin onlar olmadığını açıkça belirtmek gerekir. Ayrıca boşanmanın geçici bir durum olmadığını bir araya getirmek için bir şeyler yapamayacaklarını da anlamaları gerekir.

GERİLEME
Bir çok çocuk, anne ve babasının boşanmasına , gelişimlerini tamamladıkları bir aşamaya geri dönerek tepki gösterir. Bu davranışlar kısa vadede normal sayılabilir. Çocuklara zor durumdan kaçarak, kontrolü ellerinde tuttukları , zihinsel olarak emin ve rahatlatıcı bir yer sığınma imkanı verir.
Tipik gerileme davranışları parmak emme, yatağa işeme, tutturma, anne ve babaya vurma ,onlara aşırı düşkünlük, ve eskiden sevilen bir oyuncağa ya da nesneye yeniden yönelmektir. Bu tür davranışlar sabrınızı taşırsa veya sizi üzse de , çocuklarınızı cezalandırma yoluna gitmeyiniz. Onların bu dönemde sizden istediği destek ve rahatlamadır. Bu şekilde davranarak sizden intikam almaya ve ya dikkatinizi çekmeye çalışmadıklarını, sadece duygularını kontrol etmeye hazır olmadıklarını unutmayınız.

UYKU SORUNLARI
Birçok çocuk bu dönemde yatağa gitmeyi reddeder, uykusuzluk, endişe ve kabuslar görme gibi sorunlar yaşar. Çünkü uyku bilinmeyen bir karanlığa dalmaktır ve çocuklar onu kaybetmek ve terk edilmek olarak algılarlar. Bir sabah uyandığında bir ebeveynin evden gitmiş olması gerçeği ile yüzyüze kalan çocuklar uyku ile daha ciddi sorunlar yaşayabilirler.
Uyku ile ilgili sorunlar birkaç ay içerisinde yok olur, ancak siz bu dönemde gece uyku düzenlerini aksatmamaya dikkat etmelisiniz. Uyku öncesi çocuğunuzla onu rahatlatacak bir etkinlikte bulunabilirsiniz. Kitap okuyabilir, kısa bir yürüyüş yapabilirsiniz. Bu etkinlikler çocuğun uykuya geçişini kolaylaştıracaktır.

OKUL SORUNLARI
Çocukların ayrılık ve boşanmaya doğal bir tepkileri de saldırganlık ve okulda başarısızlıktır. Çocuklarınızın bu duyguları ile başaçıkmalarına yardımcı olabildiğiniz ölçüde onların hayatları ve arkadaş ilişkileri sorunsuz sürecektir. Çocuklarınızın öğretmenleri ile düzenli görüşmenizde yarar vardır. Çocukların çoğu evde normal davranırken okulda sorun çıkarabilir.

YEMEK YEME İLE İLGİLİ SORUNLAR
Bu tür sorunlar kızlarda erkeklerden daha sık rastlanmasına rağmen tüm çocukların yemek alışkanlıklarındaki değişiklikler ciddiye alınmalıdır. Yemek yeme alışkanlığındaki değişiklikler bir ailenin dağılmasına gösterilen normal bir tepki olabilir. Ancak çocuğunuz çok kilo almakta ya da vermekte ise veya yemekle çok ilgilenmekte veya hiç umursamamakta ise onu derhal doktora götürmelisiniz.

BARIŞMA ARZUSU
Anne ve babanın boşanması üzerinden yıllar geçse de ,hatta onlar ikinci kez evlenmiş olsalar bile birçok çocuk hala onları bir araya getirme hayalleri kurar. Bu normal bir tepki olsa da, hatta siz bile aynı hayali kuruyor olsanız da, çocuklarınızın bu tür düşüncelerine gem vurmalısınız.
Bazen anne babalar çocuklarına yanlış sinyaller vererek onların boş yere umutlanmasına yol açarlar. Zaman içerisinde eski eşler çocuklarının iyiliği için uzlaşmaya karar verebilirler ve bu durum çocuklar tarafından onların barıştığı şeklinde yorumlanabilir. Çocuklarınızın böyle düşündüklerinden şüpheleniyorsanız, onlara ?Biz artık evli değiliz ve bir daha evlenmemiz de söz konusu değil. Ancak sizleri iyi yetiştirebilmek için elimizden geleni yapacağız. Bu yüzden ara sıra bir araya gelip sizin durumunuzu tartışacağız.? diyebilirsiniz.

Çocuğun Yaşına Göre Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Okul Öncesi Yaşlar
Bu çağda anne babanın ayrılması ya da boşanması ile karşılaşan çocuklar büyük çocuklara oranla daha fazla gerileme ve uyku sorunları yaşama eğilimi taşırlar. İlk etkilenen becerilerden birisi çocuğun konuşmasıdır. Evde kavgaya tanık olmuş çocuklar ise saldırganlaşabilir. Bu yaş çocukları doğadaki olayların merkezinin kendileri olduklarına inandıkları için ebeveynin gidişinin kendilerinin suçu olduğunu düşünürler. Hayallerinde anne babanın hiç ayrılmadığını kurar, reddedilme ve kaybetme duyguları ile başa çıkabilmek için türlü şeyler uydururlar.
Çocuklarınız bu dönemi yaşarken, asla onlara ?bebek? , korkularına da ?saçma? muamelesi yapmayınız. Onlara sürekli, diğer ebeveynin evden ayrılmasının onunla bir ilgisi olmadığını telkin ediniz. Her zaman yanlarında olup onlara bakacağınızı da tekrar tekrar belirtiniz. Uzun süreli ayrılıklardan kaçınınız. Mümkün oldukça yeni durumlara alışma oyunları oynayınız veya onları bekleyen yenilikler yavaş yavaş alışmasını sağlayınız.

Beş Sekiz Yaşları Arası
Çocuklar beş yaşına geldiklerinde duygularını ve saldırganlık gibi bazı dürtülerini kısmen de olsa kontrol etmeyi öğrenmiş olurlar. Kişilikleri yavaş yavaş yerine oturmaya başladığı için dünyaya ve çevrelerine büyük ilgi duyarlar. Bu dönemde spor, sanat veya izcilik gibi çeşitli faaliyetlere başlamaları gerekir. Şimdi onları bekleyen zorluk , evde geçen yıllarda öğrendiklerini kullanarak yıllarca sürecek okul hayatına uyumlu bir geçiş yapmaktır. Bu arada arkadaşları ve hayatlarında önemli rol oynayan yetişkinlerle de iletişim kurup, bunu sürdürmeyi başarmaları da gerekmektedir.
Bu kritik döneme denk gelen bir anne baba ayrılığı ya da boşanma çocukların sağlıklı gelişimine sekte vurabilir. Hala sınırlı olan kavrama kapasitelerine rağmen boşanmanın ne anlama geldiğini düşünebilirler ve evden ayrılan ebeveynin boşluğunu kuvvetle hissederler. ?Bana kim bakacak? Bana ne olacak?? gibi sorulara somut cevaplar isterler ve anne babalarını barıştırmak için çeşitli yollar denerler Her ikisine de derinden bağlılık duyarlar.
Eğer ailenizdeki dağılma onların okuldaki başarısını veya arkadaşları ile ilişkilerini etkilemeye başlarsa, sık sık ruh hali değişiyorsa, birlikte yaşadığı ebeveynden bir gece bile ayrılmak istemiyorsa hemen bir uzmanın yardımını isteyiniz.

Dokuz On iki Yaşları Arası
Bu gruptaki çocuklar büyümek için daha fazla zihinsel ve fiziksel çaba harcamaktadırlar. Bir yandan da sosyal beceriler kazanmakta, arkadaşlıklar kurup, onları sürdürmeyi veya sona erdirmeyi öğrenmektedirler. Bu yaş grubundaki çocuklar genellikle, anne ve babanın ayrılmasını ve boşanmasını daha iyi kabullenirler, ancak hayatlarına yansıyan sonuçları nedeniyle onlara öfke duyabilirler. Paranın yaşamı sürmesi için gerekli olduğunu bildiklerinden, onlara nafaka ödemeyen veya onları çok sık ziyaret etmeyen babalarına kin duyabilirler. Ancak yine de babalarına ya da evden ayrılmış olan ebeveyn anne ise, ona büyük bir özlem duyarlar. Eğer bu ebeveynin cinsiyeti, kendi cinsiyetleri ile aynı ise bu özlem daha şiddetlidir. Eski eşine öfke duyan anne ya da babalar da bu yaş gurubundaki çocuklara daha çok içlerini dökerler. Bu yanlıştır.
Bu yaştaki çocuklar için rol modelleri önemlidir. Anne ve babalarını , akrabalarını, arkadaşlarını, öğretmenlerini ve onların gözünde değeri olan diğer insanları izleyerek paylaşma, liderlik, arkadaşlık kurma ve olaylara olumlu yaklaşma gibi becerileri geliştirirler. Sorunları çözebilme becerileri artığı oranda benlik saygıları gelişir ve kendilerine güvenleri artar. Ancak zor durumda çaresiz kalırlarsa benlik saygıları sarsılır ve denge bozulur. Okulda ve sosyal hayatlarında başarısız oldukça benlik saygıları azalır. Benlik saygıları azaldıkça daha başarısız olurlar. Bu nedenle, onların sosyal ilişkiler kurmalarını desteklemeli ve okuldaki başarılarını izlemelisiniz. Eğer çocuk yaşıtlarından uzak duruyorsa ve herhangi bir faaliyete katılmayı reddediyorsa bir uzmanın yardımını istemelisiniz.
Buluğ çağına girdikten sonra arkadaşlarını ailelerine tercih etmeleri sizi şaşırtmasın. Bu büyümenin normal ve gerekli bir parçasıdır. Bu süreç içerisinde çocuklar ailelerinden kopup kendi yaşıtlarının dünyasına geçerler. Bunu yaparken hepsi aynı tarz giyinir, saçlarını aynı şekilde tarar veya kestirir, aynı biçimde konuşur. Eğer oğlunuz aniden kulağına küpe takmak veya kızınız saçını garip bir renge boyamak isterse bunun nedeni sizin boşanmış olmanızdan değil, onun arkadaşlarını taklit etmesidir. Bu dönemin diğer tipik belirtilerinden biriside cinselliğe ilgi duyulmasıdır. Erkek çocuklar çıplak kadın resimleri olan dergilere merak sarabilirler. Hemen tepki göstermeyin. Bu onların cinsel olarak aktif oldukları anlamına gelmeyebilir. Sizin de cinsel bir boyutunuz olduğunu yeni farketmeye başladıklarını unutmayın. Hele karşı cinsten bir arkadaşınız varsa daha dikkatli olmalısınız. Bu yaştaki çocuklar sizin cinselliğinizden rahatsızlık duyabilirler.
Eğer boşanmanız çocuğunuz tam buluğ çağına girmek üzere iken gerçekleşmişse, işiniz biraz zor olabilir. Ancak evde denge ve düzeni sürdürdüğünüz ve tutarlı davrandığınız ölçüde, çocuğunuz kriz dönemini kolay atlatacaktır. Onlarla saç şekli ve tişört modeli gibi önemsiz konularda tartışarak enerjinizi ve kendinizi tüketmeyin. Zamanla yaşıtlarıyla özdeşleşmek için, diğer insanlardan farklı görünmesi gerekmediğini anlayacaktır. Onun giderek artan bağımsızlığının da sizi dışlamak anlamını taşımadığını unutmayın.

İşler Ne Zaman Düzelecek?
Çocuklarınızın boşanmaya gösterdiği tepkiler genellikle bir süre sonra azalır. Bu süre kızlar için altı ay ile bir yıl, erkek çocuklar için bir buçuk yıl ile iki yıl arasında değişir. Tepkiler azalmıyor hatta artıyorsa bir uzmana başvurmanız gerekmektedir. Ancak bu tepkilerin bazıları zamanla ilişkili değildir ve dolayısıyla çocuğun yeni duruma alışmasının ne kadar zaman alacağı konusunda geçerli bir kural yoktur. Üniversite çağında, hatta erişkinlikte bile bu problemler yok olmayabilir.
ÇOCUKLARIN EN ÇOK NEYE İHTİYACI VARDIR?

? Çocuklarınızla mümkün olduğu kadar çok vakit geçirin onların duygularını paylaşmaları için teşvik edin.
? Onların duygularını görmezden gelmeyin ve anlayış gösterin. Onları yargılamaktan ve önemsememekten kaçının
? .Çocuklarınızın önünde diğer ebeveyni eleştirmeyin. Onların her ikinizi de sevdiklerini ve diğer ebeveyne olan bağlılığını desteklemelisiniz.
? Eski eşinizle aranızdaki sürtüşmeyi en aza indirin .