Güneydoğuya has lezzetli yemeklerin tümü Batman?da pişirilmekte ve çok nezih ortamlarda misafirlere ikram edilmektedir. Temel besin kaynaklarını oluşturan et ve süt ürünleri ile hamur işlerinden oluşan yemekler, özellik arz etmektedir. Bol yağlı et yemekleri yanında, içli köfteler, taze ve kurutulmuş sumaklı dolmalar, bumbar ve bağırsak dolmaları, Şam börekler ve çok yaygın olan çiğ köfte ile birlikte yöreye özgü çamurdan yapılan tandırlarda pişirilen tandır ekmeği, perde pilav, mercimek ve yayla çorbaları Batman il mutfağının başlıca yemekleri arasında yer alır.
Düğün Yemekleri İçecekleri ve Uygulamaları
Günümüzde salonda yapılan düğünler dışında, evlerde yapılan düğün törenlerinde ?lahmacun? ve içecek olarak ?ayran? verilmesi gelenektendir.
Şehir merkezinden köylere doğru gidildiğinde, düğünlerde ?Yemek dökme? âdetinin korunduğunu görmek mümkündür. Evlenme ve sünnet düğünlerinde davetlilere yemek verilmesi âdetine Malatya köylerinde ?Yemek dökme? adı verilir.
Yine düğünlerin ilk aşaması sayılan söz kesmede, köylerdeki söylenişiyle ?He deme?, ?Sakal öpme?, ?El öpme? ya da ?İkrar alma? yemek verilmekte, birçoğunda da ağız tatlılığı için şekerle birlikte kırmızı boyalı şeker şerbeti dağıtılmaktadır.
Bu âdetin uygulanışına Arguvan?ın İsa köyünde şu şekilde rastlanılmıştır: Oğlan tarafından kız evine nişana gelişte 15-20 kg. kadar mevlüt şekeri, ev halkına çeşitli hediyelerle bir çarşaf ve buna iliştirilmiş bir altın hediye olarak getirilir. Kızın annesine verilen bu hediyede yer alan altın, anne tarafından tekrar kızına armağan edilir. Bu hediyeye ?Torba ağzı? denir.
Torba içinde çıkan şekere dua okunduktan sonra bir erkek beline önlük bağlayarak avuç avuç orada bulunan herkese dağıtır. Buna ?Şirincelik? adı verilir.
Malatya köylerinde nişan töreninde görülen diğer bir uygulama da şöyledir: Eğer şeker dağıtılmamışsa, büyük bakır teştlere boyalı şeker ezilerek şerbet yapılır. Konuklara ikram edilir.
Köylerde nişan ve düğün yemeklerinin çeşitleri üç ana grup altında toplanır:

1- Tiritli yeket (Tirit)
2- Etli Bulgur Pilosu (Pilav)
3- Sebze Salatası (Cacık-Ayran-Hoşaf)
Bunlara ek olarak mevsimine göre karpuz, kavun, üzüm gibi meyvelerin de ikram edildiği görülmektedir.
Düğünlerde yemekler, masa üzerinde verildiği gibi, çoğunlukla yere sofra örtüleri serilip, üzerine tabaklar içinde yemekler dizilerek de ikram edilir.
Diğer bir uygulama ise gelinin eve getirildiğinin akşamı ?bey övme? adıyla yapılan yemekli törendir. Damadın arkadaşları o gece ?sağdıç?ın evinde masa donatırlar ve eğlenirler. Bu törende yenilen yemekler etli mezeler, cacık, salata, meyve olmalıdır.
Düğün aşı (kebabı) denilen bir tür yemek daha yapılarak konuklara ikram edilmektedir. Doğanşehir Polat?ta ise ?Polat köftesi? adı verilen iri içli köfte verildiği de görülür.
Köylerdeki evlenme ve sünnet düğünlerinde çıkarılan yemek çeşitleri birbirinin aynısıdır. Yalnızca, sünnette çocuğu kucağında tutan ve bu sebeple de aile çevresinde birinci derecede akraba yerine geçen ?kirve?nin düğün evine gelişinde ayağına koç kurban kesilir, kesilen koçun ?döşü? piştikten sonra, aşçı tarafından bir tepsiye konularak kirveye getirilip, ikram edilir ve bahşiş alınır. Bir diğer pratik ise evlenme ve sünnet düğünlerinden bir hafta sonra, gelin veya çocuğu görmeye gidildiğinde bir sini tatlı götürülmesidir.
Hekimhan köylerinin birçoğunda, düğünün başlaması için ?danışık yemeği? verilir. Yemek çeşitleri; bulgur pilavı, sebzeli yemekler ve yanında yoğurt veya ayrandır. Bu yemek sonunda düğünün ?bayraktarı? seçilir ve düğün başlamış sayılır.
Düğünlerde yemek verilirken ekmek ihtiyacını karşılamak bakımından ?ekmekçi? denilen ve düğündeki bu hizmeti yürüten grup ekmek pişirir. Pişirme esnasında kaynana, kayınbaba ve damada ?düğün ekmeği? denen sıcak ekmek götürülerek para bahşişi alınır.

Bol yağlı et yemekleri, hamur işleri, yöreye özgün çorbalar, tiftik kıçıl denilen ve çamurdan yapılmış ocaklarda pişirilen tandır ekmeği ve taş ekmeği Hevranın tadına doyum olmaz.

SÜTLÜ ÇORBA,
Corbamizin tarifi soyle:
?1 Turk kahvesi fincani pirinc
?1/2 Turk kahvesi fincani un
?2 su bardagi sut
?4-5 su bardagi et suyu
?yeterince tuz ve karabiber ve nane
Bir tencereye, az miktar zeytinyagi konur, un eklenir ve biraz kavrulur. Soguk sut azar azar ilave edilirken karistirmaya devam edilir. Et suyu da eklenir,yikanan pirincler eklenir, tuzu, karabiberi ayarlanir, cok az nane eklenir. Pirincler yumsayana dek pisirilir.Ve afiyetle yenir.

ŞAM BÖREĞİ

MALZEME:
Un 4 su bardağı
Ilık su 1 1/5 su bardağı
Yaş maya 10 gr.
Tuz
Soğan 1 adet
Kırmızı pulbiber 1,5 çay kaşığı
Maydanoz 1 bağ
Ayçiçek yağı 1 su bardağı
Pirinç 3/4 su bardağı
Karabiber
Yağsız kıyma 250 gr.
Su 1/2 su bardağı
YAPILIŞI:
Unu bir kaba eleyin. Mayayı ılık su ile eriyinceye kadar karıştıerın. Unu, tuz ve mayalı su ile yoğurarak bir hamur hazırlayın. Üzerini bez ya da streç film ile kapatarak ılık bir ortamda 30 dakika kabarmaya bırakın. Soğanı ve maydanozu ince ince kıyın. Pirinci yıkayıp, kaynar tuzlu suda haşlayın ve süzdürün. Kıymayı suyla birlikte bir tavaya koyun,suyunu çekinceye kadar pişirin. Haşlanmış pirinci, kıymayı, soğanı, maydanozu, tuzu ve biberleri bir kapta karıştırarak harcı hazırlayın. Dinlenmiş olan hamuru ceviz büyüklüğünde 30 eşit parçaya bölüp, yuvarlayarak topak haline getirin. Herbirini unlanmış tezgahta merdane ile 10 cm. çapında açın. Açtığınız hamurların ortalarına harcı paylaştırın. Yarımay biçiminde kapatıp, uçlarını açılmamaları için bastırın. Ayçiçek yağını tavada kızdırın. Hazırladığınız börekleri tavaya yerleştirip, her iki yanı da altın sarısı renk alıncaya kadar kızartın. Süzdürerek yağdan alıp, üzerine havlu kağıt serilmiş bir tabağa çıkarın. Bütün börekleri böylece kızartıp, bir tabağa aktararak sıcak servis yapın.

KIŞLIK DOLMA

MALZEME:
Patlıcan 10 adet
Maydanoz 1 bağ
Kuru biber 10 adet
Pirinç 6 çorba kaşığı
Sivribiber 2 adet
Kuzu eti 500 gr.
Soğan 2 adet
Ayçiçek yağı 1/2 su bardağı
Domates salçası 2 çorba kaşığı
Kırımızı pulbiber 3 çay kaşığı
Sumak 2 çorba kaşığı
Et suyu 4 su bardağı
Karabiber
Tuz
YAPILIŞI:
Patlıcanlarala biberleri yıkayıp süzdürn. Tencerede su kaynatıp, biberleri içine atın. Yaklaşık 10-15 dakika biberler yumuşayıncaya kadar haşlayın. Süzdürerek sudan alıp, ipinden çıkarın. Sivribiberlerin saplarıyla tohumunu temizleyin. Biber, soğan ve maydanozu ince ince kıyın. Pirinci yıkayıp süzdürün. Bir kapta eti, pirinç, soğan,maydanoz, biber, yağ, salça, sumak, tuz, karabiber ve kırımızıbiberle karıştırın. Yumuşatılmış patlıcan ve biberleri bu harç ile doldurup, ağızlarını içeri doğru bükerek kapatın. Gerekiyorsa açılmamaları için bir kürdanla tutturun. Tencereye dizin. Dolmaların üzerine et suyunu gezdirin. Bir taşım kaynatıp, ateşi kısın. Kapağını kapatarak yaklaşık 30 dakika pişmeye bırakın. Ateşten alıp, sıcak olarak servis yapın.

Batman Usulü Kütülk

Malzemeler:
1 kg. ince bulgur
2 lt. su
İç malzemesi için:
500 gr. kuşbaşı et
5 kuru soğan
1 domates
Maydanoz
2 su bardağı pirinç
1 su bardağı şehriye
Tuz
Kekik
Sıvıyağ
Sıkılmış yarım limon suyu
Yapılışı:
Önce bulgur kaynar su azar azar ilave edilerek yoğrulur. Yoğrulduktan sonra 15 dk. dinlendirilir. Bu arada tavaya sıvıyağ konulur ve kuşbaşı etler kavrulmaya başlanır. Daha sonra maydanoz, tuz ve baharatlar konur ve bu şekilde iç malzemesi hazırlanmış olur. Şehriyeler ayrı bir yerde kavrulur. Pembeleşince 2 su bardağı pirinç ilave edilrek pilav gibi pişirilir. (Suyu bol olmalı ki piştikten sonra süzmesi kolay olsun.) Pilav şeklinde hazırlan bu malzeme piştiktan sonra süzülür, sonra, daha önce hazırlanan etli harca karıştırılır. Hamur şeklinde yoğrulan bulgurlu malzemeden limon büyüklüğünde parçalar alınır ve içili köfte gibi içi oyularak bu hazırlanmış malzemeden doldurulur. Ağzı içli köfte gibi aynı şekilde kapatılır. Bir tencerede su kaynatılır ve hazırlana bu kültükler kaynar suda pişmeye bırakılır. Pişince suyun içinden alınır. Son olarak bir tavada sos hazırlanır. Margarinin içine pulbiber konur ve kızartılır. Sos üzerine dökülerek ikram edilir.

İRMİK HELVASI,

?1 su bardagi irmik
?2 su bardagi toz seker
?2 su bardagi sut
?1 paket dolmalik fistik
?50-75 gram kadar tereyagi, istenirse biraz daha fazla konabilir
Sut ve seker, derince bir kapta kaynatilir ve kisik ateste sicak kalmasi icin bekletilir.
Buyukce, kapakli bir tavada tereyagi, dolmalik fistik ve irmik, fistiklarin rengi degisene dek kavrulur. Kavrulma sirasinda surekli karistirilir. Kavrulduktan sonra sicak sutlu serbet, yavas yavas ve bir taraftan da karistirilarak irmikli karisimin icine dokulur ve iyice karistirilir. Daha sonra ocagin alti kisilir, tavanin agzi kapatilir, arada karistirarak, irmigin sutu cekmesi beklenir ve sutu cektikten sonra da, agzi kapali olarak demlenmeye birakilir. Arzu edilirse tarcin ilave edilirerek afiyet ile yenir,