Öğrencilerin uygun yöntemlerle kontrol edilmesi sınıf yönetiminin en önemli konularından biridir. Öğrencilerde olumlu bir disiplin anlayışı gerçekleştirmek için geliştirilen çeşitli kuramlar aşağıda verilmiştir.
Düşük Denetimli Disiplin: Bu anlayışın temel felsefesi, öğrencilerin kendilerinden sorumlu olabileceği ve uygun kararlar verilebileceği ilkesine dayanmaktadır. Sürekli kontrolün öğrenciler üzerinde olumsuz etkisi olacağı savunulmaktadır. Bu yaklaşım ? insan doğuştan iyidir? felsefesine göre hareket eder. Öğrencilere saygı, kabul ve güvenle yaklaşıldığında özde olan iyiliğin kendiliğinden ortaya çıkacağını belirtilmektedir.
Transaksiyonel Analiz: Bu yaklaşım, iletişim içinde kullanılan üç benlik durumu üzerinde durmaktadır. Ana-baba, çocuk ve yetişkin benlik. Bu benlik durumlarından yetişkin yetişkine bir iletişim kurulursa iletişim çatışmalarının ortadan kalkacağına inanılmaktadır. Bu nedenle öğretmen ve öğrenci arasında da yetişkin yetişkine bir iletişim olması gerektiği üzerinde durulmaktadır.
Ginot Modeli: Bu yaklaşıma göre de önemli olan doğru iletişimi benimsemek ve çocukların benlik kavramını olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde mesajlar verme gereğidir. Bu amaçla mesajlar şu özellikleri taşımalıdır:
1. Mantıklı mesajlar vermek
2. Kızgınlığını uygun ifade etmek
3. Paylaşıma davet etmek
4. Öğrencinin duygularını bilmek ve kabul etmek
5. Etiketlemeden kaçınmak
6. Düzeltmeye yönelik direktifler kullanmak
7. Zararlı sorulardan kaçınmak
8. Öğrencinin yorumlarını kabul etmek.
9. Alay etmemek
10. Aceleci yardımlardan kaçınmak
11. Küçük talihsizlikleri kısaca tanımlamak.
Grup Yönetimi: Sınıf bir grup olarak ele alınmalı ve öğretmen ve öğrenciler bu grubun üyeleri olarak kabul edilmeli anlayışından hareket eden bu yaklaşımda önemli olan, öğrencilere grup içinde uygun roller belirlemek ve sorumluluk vermek ve grup içi dinamikleri doğru olarak tespit edebilmektir.
Gerçeklik terapisi: İnsanın davranışlarını kendilerinin seçtiklerini ve bu nedenle yalnızca ne yaptıklarından değil ne düşündüklerinden ve ne hissettiklerinden de sorumlu oldukları varsayımından hareket eden bu yaklaşım, okul disiplinin sağlanmasında önemli olan amacın öğrencilerin başarılı kimlik oluşturmalarına yardım etmek olduğunu savunur. Bu amaçla şu ilkeleri benimser:
1. Katılım; öğrencilerin gerçeklerle yüz yüze gelmesinin sağlanması.
2. Şu anki davranışa odaklaşma.
3. Davranışı değerlendirme
4. Sorumlu davranışı planlama
5. Kendini adama
6. Bahane bulmamak
7. Cezalandırmamak.
Gelişimsel Disiplin Yaklaşımı: Bu yaklaşımda önemli olan öğrencilerinin davranışlarının bulundukları gelişim düzeyi açısından nasıl açıklanabileceği ve bu düzey açısından nasıl yorumlanacağıdır. Beş evrede uygulanan bir disiplin yaklaşımıdır.
1. Evre: Okul öncesi döneme kadar olan bu evrede öğrenciler somut işlemler evresindedirler ve ahlak anlaşışı olarak da ödül-ceza aşamasındadırlar. Disiplin sağlanmaya çalışılırken, çocukların dışsal kontrolden içsel kontrole ulaşmaları sağlanmaya çalışılır. Bu amaçla gösterilen yanlış davranış karşısında bu davranışı ortadan kaldıracak bir ceza verilir bu cezalar dayağı içermeyen ama fiziksel güç kullanmayı gerektiren cezalardır. Örneğin: arka sıraya göndermek gibi.
2. Evre: okul öncesi dönemden ilköğretim 3. Sınıfa kadar olan evredir. Bu evrede kuralı koyan ve koruyan öğretmendir. Öğrenciler kuralı anlasalar bile ben merkezci davrandıkları için uymak istemeyebilirler. Davranış biçimlendireme yöntemleri kullanılabilir örneğin jeton ekonomisi ya da kart sistemi gibi. Bu iki evrede öğretmenin kontrolü yüksektir.
3. Evre: 4. Ve 8. Sınıflar arasındaki evredir. Kurallar öğretmen öğrenciler ve yöneticilerle birlikte koyulur. Düşünce soyuta doğru gelişim gösterir ve ben merkezlilik azalır, paylaşım önemlidir. kontrol teorisine göre öğrencilerin gereksinimleri öğrenilir, kurallar öğrenciler için anlamlı olmalıdır. Davranışlarını kendilerinin değerlendirmeleri sağlanmalıdır. Mantıki sonuçlar yöntemine göre öncelikle hatalı davranışların amaçları belirlenir, ikinci olarak alternatif davranışlar belirlenir ve üçüncü olarak da değişim için öğrenci teşvik edilir.
4. Evre: lise dönemidir. Bu evrede kurallar tüm okulla birlikte belirlenir. Öğrencilerin birbirini izlemeleri ve sözleşmeler uygulanır. Bu evrede kuralların benimsenmesi ve içselleştirilmesi söz konusudur. Öğretmen öğrenci arasında yetişkin yetişkine iletişimler gerçekleştirilmelidir. Ayrıca Ginott modeli disiplin açısından uygun bir yaklaşım olur.
5. Evre: üniversite dönemini kapsayan evredir. Artık öğrencilerin evrensel ahlakı ve içsel kontrolü tamamen benimsedikleri kabul edildiği için, kurallar disiplin komiteleri tarafından koyulur ve uygulanır. Önemli olan demokratik bir toplum oluşturabilmektir.
Gelişimsel yaklaşım ahlak evrelerini esas alarak bir disiplin anlayışı geliştirmiştir. Bu anlayışta ? Adalet yasanın üzerindedir?görüşü hakimdir. Demokrasi uygulamaları için şöyle bir benzetme yapılmaktadır: ? demokratik olmayan yönetimler pupa yelken giden şatafatlı bir gemiye benzer. Muhteşem bir şekilde hareket ederse de bir gün bir kayalığa çarpar ve sonsuza kadar batar. Demokrasi yalnızca bir Sal gibidir ve kayalara da çarpsa asla batmaz ancak ayaklarınız her zaman suyun içindedir?. Demokratik ve özgür bireyler yetiştirilmek isteniyorsa demokratik tutumlardan asla vazgeçilmemelidir.

Yrd. Doç. Dr. ENVER SARI – SINIF YÖNETİMİ kitabından özetlenmiştir.