Santur

Organolojinin ?vurmalı kitharalar? arasında incelediği çalgılardandır. Latince bir kelime olan ?kithara?, her biri skalanın belli bir sesini veren ve çok sayıda teli, ses tablasına (göğüs) paralel bir düzlem oluşturan telli çalgıların (kordofonların), ortak adıdır. ?Kithara?ların ses kutusu genellikle, göğsü ve sırtı paralel olan bir kasa biçimindedir. ?Kithara?lar, ses kutusunun biçimine göre olduğu gibi, çalınış biçimine göre de sınıflanırlar. Örneğin ?kanun?, bir ?mızraplı kithara?dır.
Anadolu, Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarında bazı arp türlerinin, kimi zaman yatay konumda tutulup, tellere vurularak çalındığı bilinmektedir. İşte bu belirlemeyi, belki de ?santur? çalgısının oluşumundaki ilk veri olarak niteleyebiliriz. ?Mızraplı kithara?ların, tarihsel olarak ?vurmalı kithara?lardan önce olabileceği görüşü yaygındır.
Biçim yönünden ?Kanun?a benzeyen bu çalgı, Osmanlı müziğinde uzun yıllar kullanılmıştır. Birçok Avrupa ve Asya ülkesinde çok eski yıllardan beri kullanılmaktadır. Ancak Türkiye?de, belki de müzik sistemimize uygun bulunmaması gerekçesiyle bir dönem unutulmuştur. Yirminci yüzyılın başlarından sonra bu çalgıya bir ilgi olmuş ancak bu da oldukça sınırlı kalmıştır.
?Kanun?dan farklı olarak bu çalgının gövdesinin iki tarafı da yamuktur Kısa olan ön tarafından geniş olan arka tarafına doğru eşit biçimde genişler . Santur, tıpkı ?kanun? gibi tahtadan yapılmış yamuk bir tekne üzerine gerdirilmiş üçerli tel gruplarından oluşmuştur. Bu tel gruplarının sayısı zaman içinde giderek artmıştır. Böylece bu çalgının ses genişliği de giderek artmıştır. Teller, göğüs üzerine yerleştirilen eşikler yardımıyla duruma göre ikiye ya da üçe bölünmüştür.
?Santur? türünde olan çalgılar da teller, üçlü, dörtlü ya da beşli gruplar halinde akortlanır. ?Santur?, uçlarına kauçuk parçaların bağlandığı küçük çekiçlerin tellere vurulması ile çalınmaktadır.
Ortaçağ'da ?santur?, İran'da çok yaygındı. Öyle ki tarihçiler, bu çalgının, İran' ın doğusundaki ve batısındaki bütün ülkelere bu ülkeden gittiğini kabul ederler. Çin ?santu?ru (yangqin) bir yana bırakılacak olursa, Ortaçağ'da ve daha sonra kullanılan ?santur? türünden bütün çalgılar ikizkenar yamuk biçimindedir.