Ön inceleme; memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında, görevleri sebebiyle, TCK ve ceza hükümlü diğer kanunlarda yapılması veya yapılmaması gerekli olan fiilleri/suçları işlediklerinin öğrenilmesi üzerine, 4483 sayılı Kanunda belirtilen usul ve esaslar dahilinde, yetkili merci tarafından bizzat yapılan veya görevlendirilen ön incelemeci vasıtasıyla yaptırılan inceleme ve soruşturma çalışmalarının bütünüdür.
Bu çalışmalar sonucunda ?ön inceleme raporu? düzenlenir.
Ön inceleme raporu, memurlar ve diğer kamu görevlilerinin, görevleri sebebiyle işledikleri suçlarda, haklarında ?ceza kovuşturması? açılmadan önceki ?soruşturma süreci?nde ve bu sürecin öncesinde yetkili merci tarafından alınacak kararlarda etkisi olan ?görüş özetini? içeren en önemli yazılı belge konumundadır.
Ön inceleme işlemi de memur ve diğer kamu görevlilerinin yargılanması süreci öncesinde yürütülen işlemlerin önemli ve ilk basamak¬larından birisidir.
Nitekim Ocak 2000 tarihli Danıştay 2. Dairesi Heyeti İlke Kararında, ?Ön inceleme raporu, sadece yetkili mercie hitabeden, onun izin vermek veya vermemek yolundaki kararının oluşmasını sağlayan bir belge değil, aynı zamanda itiraz halinde yargı mercilerinin kanaat edinmesi ve oluşturmasında yararlı olacak, karara dayanak teşkil edecek bir metindir? denilmek suretiyle de bu önem ve özellik vurgulanmaktadır.
Adli işlemler bütün vatandaşlara uygulanmakla birlikte, kanun koyucu, me¬murların görevlerinden doğan suçlar hakkındaki adli soruşturma ve kovuşturmayı özel bir takım iş-lemlerle kayıtlamıştır. Bu durum, başta Anayasa (md:129) olmak üzere 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 24. maddesi ile tespit edilmiş, 4483 sayılı Kanunla da memurlar hakkındaki adli işlemlerin ne şekilde yürütüleceği belirtilmiştir.
Memurun, yaptığı hizmet bakımından isnat ve iftiralara uğraması mümkün¬dür. Kendisine memuriyeti ile ilgili bir suç isnat edilen her memurun hemen adliyeye sevk edilmesi, memurları tedirgin edecek, hizmeti aksatacak ve hizmetin yürütü¬lüşü ile ilgili bir takım haksız şüphelere yol açabilecektir.
Bu nedenle, ?suç? niteliğindeki iddiaların, kamu hizmetlerinin gereklerini, işi ve memurluk psikolojisini iyi bilen soruşturmacıların/ön incelemecilerin süzgecinden geçirilmesi suretiyle bir incelemeye tabi tutul¬ması, kovuşturmaya değer bir eylemin bulunup bulunmadığının belirlenmesi, kamu hizmetlerinin yararına olan bir tedbirdir.
Ön inceleme çalışmalarının her aşamasında gizliliğe özen gösterilmeli ve alınan ifadelerin örnekleri ifade sahiplerine verilmemelidir.