İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
I. BÖLÜM
TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİ
II. BÖLÜM
36-72 AYLIK ÇOCUKLAR İÇİN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI
1- Programın Tanıtımı
2- Programın Özellikleri
3- Programın Uygulamasıyla İlgili İlkeler
3.1-Çocuğun Tanınması
3.2-Eğitim Etkinliklerinin Plânlanması
3.3-Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi
3.4-Eğitim Materyallerinin Sağlanması
3.5-Eğitim Etkinliklerinin Uygulanması
3.6-Eğitimin Değerlendirilmesi
3.7-Ailenin Çocuğun Eğitimine Katılımının Sağlanması
4- Programın Uygulanmasıyla İlgili Açıklamalar
5- 36-72 Aylık Çocukların Gelişim Özellikleri
5.1-36-60 Aylık Çocukların Gelişim Özellikleri
-Pisikomotor Gelişim
-Özbakım Becerileri
-Sosyal ? Duygusal Gelişim
-Bilişsel Gelişim
-Dil Gelişimi
5.2- 60-72 Aylık Çocukların Gelişim Özellikleri
-Pisikomotor Gelişim
-Özbakım Becerileri
-Sosyal ? Duygusal Gelişim
-Bilişsel Gelişim
-Dil Gelişimi
III. BÖLÜM
36-72 AYLIK ÇOCUKLARIN EĞİTİMLERİ İÇİN BELİRLENEN HEDEFLER VE BU HEDEFLERE ULAŞMAK İÇİN KAZANILMASI BEKLENEN DAVRANIŞLAR
PSİKOMOTOR ALAN
BİLİŞSEL ALAN VE DİL ALANI
ÖZ BAKIM BECERİLERİ
IV. BÖLÜM
YILLIK VE GÜNLÜK PLÂNLAR
1-Yıllık Plân
2-Günlük Plân
-Kazanılması Beklenen Davranışlar
-Eğitim Durumu
-Değerlendirme
GİRİŞ
Halen uygulanmakta olan Okul Öncesi Eğitim Programları, 1994-1995 eğitim öğretim yılında denenip geliştirilmek üzere uygulamaya konulmuştur. Yapılan araştırmalar ve uygulamalardan alınan geri bildirimler, öğretmenlerin bu programları uygularken konu öğretimine önem verip, hedeflere ve kazanılması beklenen davranışlara yeterince odaklanamadıklarını göstermiştir. Bu nedenle programların geliştirilmesi gereksinimi ortaya çıkmıştır.
Geliştirme çalışmaları sırasında 0-36 aylık çocuklara yönelik Kreş Programı aynen bırakılmış, Anaokulu ve Anasınıfı Programları ?36-72 Aylık Çocuklar İçin Okul Öncesi Eğitim Programı? olarak yeniden düzenlenmiştir.
Bu programın hazırlanmasında çağdaş program geliştirme yaklaşımları ve günümüzde kabul gören psikoloji kuramları dikkate alınmıştır. Öğretmenlerin daha önceki deneyimleri göz önünde bulundurulmuştur. Ayrıca çocukların insan haklarına, demokrasiye ve farklı kültürlere duyarlılık kazanmaları da amaç olarak benimsenmiştir.
Tüm programlarda olduğu gibi denenmek ve geliştirilmek üzere hazırlanan bu programın, ülke genelinde 36-72 aylık çocukların gelişimlerine ve okul öncesi eğitimin niteliğinin artırılmasına katkıda bulunması, ayrıca yönetici ve öğretmenlere uygulamalarda yol göstermesi beklenmektedir.
I. BÖLÜM
TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI
Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk Milletinin bütün fertlerini,
1. Atatürk İnkılâp ve İlkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;
2. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;
Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktadır.
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI
Okul öncesi eğitimin amaç ve görevleri, Türk Milli Eğitimin Genel Amaçlarına ve Temel İlkelerine uygun olarak;
1)Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak;
2)Onları ilköğretime hazırlamak;
3)Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetiştirme ortamı yaratmak;
4)Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır
OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİ
Okul öncesi dönem yaşamın temelidir. Bu dönemde öğrenme hızı çok yüksektir. Her yaş grubunun genel gelişim özellikleri ortaktır; ancak her çocuğun kendine özgü olduğu da unutulmamalıdır.
Okul öncesi eğitim bazı temel ilkelere dayanmaktadır. Bu ilkeler aşağıda verilmektedir.
1. Eğitimde çocuğun ve ailenin etkin katılımını sağlamak esastır.
2. Çocuğa verilen eğitim, onun gereksinimlerine uygun olmak zorundadır.
3. Çocukların gereksinimlerini karşılamak amacıyla demokratik eğitim anlayışına uygun eğitim ortamları hazırlanır.
4. Etkinlikler düzenlenirken çocukların ilgi ve gereksinimlerinin yanı sıra, okulun ve çevrenin olanakları da göz önünde bulundurulur.
5. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilir.
6. Eğitim çocuğun bildiklerinden başlar ve deneyerek öğrenmesine olanak tanır.
7. Oyun çocuklar için en uygun öğrenme yöntemidir.
8. Eğitimde çocuğun, kendine saygı ve güven duyması sağlanır, öz denetim kazandırılır.
9. Çocukla iletişimde, kişiliğini zedeleyici şekilde davranılmaz, baskı ve kısıtlamalara yer verilmez.
10.Okul öncesi dönemde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, işbirliği, sorumluluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma davranışları geliştirilir.
11.Çocukların bağımsız davranışlar geliştirmesi desteklenir. Yardıma gereksinim duyduğunda yetişkin desteği, rehberliği ve güven verici yakınlığı sağlanır.
12.Çocuğun kendisinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenir.
13.Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilir.
14.Okul öncesi eğitimde çocuğun gelişimi ve okul öncesi eğitim programı düzenli olarak değerlendirilir.
15.Programlar hazırlanırken ailelerin ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dikkate alınır.
II. BÖLÜM
36-72 AYLIK ÇOCUKLAR İÇİN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROĞRAMI
1. Programın Tanıtımı
Program, okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 36-72 aylar arasındaki normal gelişim gösteren çocukların bilişsel, dil, psikomotor, sosyal-duygusal gelişimlerinin desteklenmesi ve özbakım becerilerinin kazandırılmasını esas almaktadır. Yaratıcılık, tüm gelişim alanları ile ilişkili olduğundan ayrıca ele alınmamış, ancak plânlanan tüm etkinliklerde yer alması gerektiği öngörülmüştür.
Bu program, 1994 yılından bu yana uygulanmakta olan okul öncesi eğitim programı hakkında uzmanlardan, uygulamacılardan gelen geri bildirimlerin ışığında gerekli düzeltmeler yapılarak, çağdaş program geliştirme, gelişim ve öğrenme kuramları ışığında ve toplumun değişen gereksinimleri göz önünde bulundurularak düzenlenmiştir.
Program geliştirilirken okul öncesi eğitime ilişkin değişik program yaklaşımları incelenmiş, bu yaklaşımlardaki öğrenme-öğretme ortam ve süreçlerindeki yenilikler benimsenmiştir.
2. Programın Özellikleri
1. Program, gelişimsel gereksinimleri karşılayıp gelişim alanlarının birbiri ile dinamik etkileşimini destekleyerek çocuğun bütün gelişim alanlarındaki davranışlarını daha üst düzeye çıkarmayı hedeflemektedir.
2. Programda psikomotor, bilişsel, dil, sosyal ve duygusal gelişim alanlarına ilişkin hedeflere ayrı başlıklar altında yer verilmiştir. Ancak özbakıma yönelik davranışlar bir gelişim alanı olmamakla birlikte bu dönemdeki çocukların mutlaka kazanması gereken temel becerileri kapsadığından ayrı bir başlık altında (özbakım becerileri) yer almıştır.
3. Program, çocukların kendi ilgi alanlarının farkına varmasına, beceriler geliştirmesine, olanak tanımalıdır. Bunun yanı sıra ilgi ve motivasyonları birbirinden farklı olan çocukların bireysel özelliklerinin göz önüne alınmasına da olanak sağlamalıdır.
4. Program, özel eğitime gereksinim duyan çocuklar için de öğretmen tarafından gerekli düzenlemeler yapılarak kullanılır.
5. Öğretmen, eğitimi plânlarken ve uygularken bu programda yer alan hedeflerden uygun olanlarını seçmeli ya da çocuğun gelişim gereksinimlerine göre ek hedefler oluşturmalıdır.
6. Programda verilen örnek ?Eğitim Durumları? birkaç etkinliğin birleşmesinden oluşmaktadır. Öğretmen, programını hazırlarken birden fazla etkinliği bir araya getirerek, seçtiği hedeflerin ışığında kendi içinde bütünlüğü olan ?Eğitim Durumları? hazırlamalıdır.
7. Etkinlikler, çocuğa yalnızca bilgi kazandırmamalı, onu araştırmaya, incelemeye, denemeye yönlendiren özelliklere sahip olmalıdır. Etkinlikler uygulanırken öğretmen, çocukta ilgi ve merak uyandırmalı, sezdirerek öğrenme ön plâna çıkarılmalıdır.
8. Hedeflerin ve kazanılması beklenen davranışların geliştirilmesinde, hiçbir zaman konu merkezli öğretim benimsenmemelidir.
9. Her hedefin kısa sürede ve bir hedefin her çocuk tarafından aynı sürede kazanılamayacağı dikkate alınarak hedefler yıl içerisinde tekrarlanmalıdır.
10. Öğretmen, eğitim süresi içinde hedef ve davranışların kazanılıp kazanılmadığını sürekli gözlemlemelidir.
11. Öğretmen, her çocuk için gözlediği davranışlar hakkında özel notlar tutmalı, daha sonra bu notları ?Davranış Değerlendirme Formları? na kaydetmeli, böylece, çocukların gelişim özellikleri de izlenmiş ve değerlendirilmiş olmalıdır.
3. Programın Uygulanmasıyla İlgili İlkeler
Bu programın uygulanması sırasında öğretmenlerin dikkat etmesi gereken temel ilkeler aşağıda başlıklar altında verilmektedir.
3.1. Çocuğun Tanınması
Öğretmen, eğitim sürecini plânlarken, uygularken ve değerlendirirken;
? Çocukların gelişimsel özelliklerini, ilgi ve isteklerini, gereksinimlerini,
? Çocuğun ailesinin ve içinde bulunduğu çevrenin özelliklerini,
dikkate alır.
3.2. Eğitim Etkinliklerinin Plânlanması
Öğretmen, eğitimi daha nitelikli bir düzeye getirmek için yıllık ve günlük plânlar hazırlamalıdır. Plânları hazırlarken programda verilen örneklerden yararlanabileceği gibi gereksinime ve çevreye göre değişik plânlar da hazırlamalıdır.
Verilen örnek eğitim durumları birkaç etkinliğin birleşmesinden oluşmaktadır. Öğretmen, plânını hazırlarken aldığı hedefe uygun olarak birden fazla etkinliği bir araya getirebilir.
Eğitim süreci plânlanırken özel gereksinimi olan çocuklar için ek hedefler ve bunlara uygun etkinlikler oluşturulmalıdır.
3.3. Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi
Çocuğa eğitim ortamında sunulan olanaklar, hedeflere ulaşılacak nitelikte ve genel eğitim ilkeleri (basitten zora, yakından uzağa, somuttan soyuta gibi) göz önünde bulundurularak düzenlenmelidir. Eğitim ortamı sınıf içi ile sınırlı kalmamalıdır.
Eğitim ortamı oluşturulurken, çevrede bulunan artık materyallerden, günlük yaşamda kullanılan gerçek materyallerden ve kaynak kişilerden yararlanılmalıdır. Bu amaçla, ailelerin ve toplumun katılımı sağlanmalıdır.
Ortam düzenlenirken; evcilik, fen ve doğa, sanat, blok, kitap, müzik, kukla vb. köşelerin mutlaka bulunması gerektiği unutulmamalı ve değişik etkinliklere uygun yeni köşeler de oluşturulmalıdır.
Düzenlenen eğitim ortamları bireysel ve grup çalışmalarına olanak vermelidir.
Ortam, çocuğun kendini güvende hissedeceği şekilde hazırlanmalı ve tehlikelerden uzak olmalıdır.
3.4. Eğitim Materyallerinin Sağlanması
Öğretmen materyalleri sağlarken bu materyallerin;
? Çok amaçlı olarak (birden fazla etkinlikte) kullanılabilmesine,
? Ucuza mal edilebilmesine,
? Çocukların aktif katılımına olanak sağlayacak özellikte olmasına,
? Yapılandırılmamış olmasına,
? Çocukların ilgisini çekebilecek özellikte olmasına,
? Kolay yıpranmayan sağlam ve çocuklara zarar vermeyecek malzemeden yapılmış olmasına,
? Kullanımının kolay ve pratik olmasına,
dikkat etmelidir.
Öğretmen ayrıca;
? Materyal hazırlarken (flaşkartlar-resim kartları, model yapımı, kuklalar vb.) çocukların yardımcı olmasına fırsat vermelidir.
? Çocuğun çalışabileceği materyali kendisinin seçebilmesine ve gerektiğinde kendi materyalini kendisinin oluşturmasına olanak sağlamalıdır.
? Sınıf ortamında bulundurulan materyallerin, çocuğun tüm öğrenme ilgilerini ve gereksinimlerini karşılayabilecek nitelikte olmasına özen göstermelidir.
3.5. Eğitim Etkinliklerinin Uygulanması
? Etkinlikler uygulanırken; çocukların aktif katılımı sağlanarak onların okulda arkadaşları, evde ise aileleri ile birlikte ortak amaç doğrultusunda yönlendirilerek sorumluluk almaları desteklenmelidir.
? Etkinlikler sırasında bireysel çalışmalarla, küçük ve büyük grup çalışmalarına dengeli olarak yer verilmelidir.
? Seçilen etkinlikler çocuğun yaşantılarından yararlanılarak oluşturulmalıdır.
? Etkinlikler, çocukların bildiklerinden ve başarabildiklerinden başlayarak plânlanmalı, bu doğrultuda geliştirilmeli ve zenginleştirilmelidir.
? Etkinlikleri uygulamaya başlamadan önce, gerekli materyallerin sınıf içinde hazır bulundurulması önemlidir.
? Etkinliklerin başlatılmasında ve sürdürülmesinde çocukların etkin katılımları sağlanmalıdır.
? Gün içinde uygulanan birden fazla etkinlik bir bütün oluşturmalıdır.
? Etkinliklerin uygulanmasında esneklik ilkesi göz önünde bulundurularak çocukların düşünceleri ve tercihleri dikkate alınmalı, onların ilgi ve tercihleri doğrultusunda hareket etmelerine olanak verilmelidir. Öğretmen, plânda yer alan etkinliklerin sıralarını değiştirebilir, sürelerini kısaltıp uzatabilir ya da fırsatı değerlendirerek farklı çalışmalara yer verebilir.
3.6. Eğitimin Değerlendirilmesi
Değerlendirme eğitim sürecinin en temel öğelerinden biridir. Değerlendirme;
a) Çocuğun gelişiminin değerlendirilmesi,
b) Programın değerlendirilmesi,
c) Öğretmenin kendini değerlendirmesi olarak farklı yönlerden ele alınmalıdır.
a) Öğretmen, çocuğu değerlendirirken onun kazanılması beklenen davranışlarındaki gelişmesini, eğitim süreci içinde incelemelidir. Bu değerlendirmeyi sadece tek bir etkinliğe yönelik olarak değil, gün içinde değişik etkinlikler sırasında gözlem şeklinde yapmalı ve daha sonra bu gözlem sonuçlarını gözlem kayıt formlarına geçirmelidir. Çocuklar tek tek çağrılarak çocuğa yapması gerekenler söylenip, yapıp yapamadıklarının listelenmesi şeklinde bir değerlendirme kesinlikle yapılmamalıdır.
Çocuk tek bir gözlem sonucuna göre değerlendirilmemelidir. Özellikle küçük yaş gruplarında gelişim hızlı olduğu için gözlemler daha sık yapılmalıdır.
Ek 4?te verilen örnek davranış değerlendirme formu, eğitim durumları için belirlenen hedef ve hedef davranışların çocuklar tarafından kazanılma durumunu, dolayısıyla çocuğun gelişimini değerlendirmek üzere hazırlanmıştır. Bu form aynen kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından hazırlanacak/hazırlanmış başka formlar da kullanılabilir.
Ailelere her yarı yılda gözlem sonuçlarına dayanarak hazırlanmış en az bir gelişim raporu verilmelidir.
Gelişim raporlarında gözlem sonuçları somut örneklere dayandırılarak sunulmalıdır. Bu rapor; iyi, orta, zayıf ya da güzel, katıldı, katılmadı şeklinde karne biçiminde hazırlanmamalıdır. Ayrıca çocuklar kesinlikle yaramaz, dikkatsiz gibi ifadelerle etiketlenmemelidir. Öğretmen Ek 7?de verilen gelişim raporu örneklerini kullanabilir.
b) Program değerlendirilirken, programın tüm boyutları (hedefler, kazanılması beklenen davranışlar, eğitim durumu) ele alınarak, bunlar arasındaki tutarlılıklar, plânlanan ile uygulanan arasındaki durum, uygulamada ortaya çıkan yeni gereksinimler belirlenir.
c) Öğretmen; kendi kendini değerlendirirken programın ve çocukların değerlendirilmesi sonucunda elde ettiği verileri analiz etmelidir. Bu değerlendirmeler doğrultusunda hazırladığı plânını, eğitim ortamını ve kullandığı materyalleri gözden geçirerek uygulamalarını geliştirmelidir.
Bütün bu değerlendirmeler sonucunda elde edilen veriler bir sonraki yılın programı hazırlanırken kullanılmalıdır.
3.7. Ailenin Çocuğun Eğitimine Katılımının Sağlanması
Okul öncesi eğitimde çocukta istenen davranışların geliştirilmesi için okul aile işbirliğinin sağlanması önemlidir. Bu nedenle eğitim yılı başında kurum yöneticileri ve öğretmenler bir araya gelerek, aileleri programa ne şekilde katabileceklerini kararlaştırmalıdır.
Veli toplantıları her yarıyılda en az iki kez yapılmalıdır. Ayrıca ailelerin öğretmenle bireysel görüşme yapabilmeleri için de olanak sağlanmalıdır.
Öğretmen, her çocuğun evine bir yarıyılda en az bir kez ev ziyareti yapmaya özen göstermelidir. Ev ziyaretlerinde çeşitli etkinlikler yapılabilir.
Örneğin:
? Evdeki rutin işlerin öğrenme yaşantısı olarak nasıl kullanılabileceği ailelere gösterilebilir.
? Çocuk ve ailenin birlikte oynayabileceği oyun ya da etkinlikler plânlanabilir.
? Çocuğun da görev alıp yapımına yardım edebileceği bir oyuncak yapılabilir.
? Ailenin, çocuğun gelişimi hakkında bilgi almak istediği konular varsa bu konularda bilgilendirilebilir.
? Çocuk ve ailesi ev ortamında gözlemlenebilir.
Ailelerle yapılan görüşmelerde, konuşmaya her zaman çocuğun olumlu ve başarılı olduğu konularla başlanmalıdır. Daha sonra çocuğun güçlendirilmesi ve desteklenmesi gereken alanlar ifade edilmeli, bunun için okulda ve evde neler yapılabileceği konuşulmalı, ailelerin plânlama ve uygulamalara etkin katılımı sağlanmalıdır.
Eğitimde okul-aile işbirliğinin sürekliliğini sağlamak için aileler, okulda yapılanlar hakkında sürekli olarak bilgilendirilmelidir.
4. Programın Uygulanmasıyla İlgili Açıklamalar
? Programda 36-60 aylık ve 60-72 aylık çocukların gelişimsel özellikleri ayrılarak verilmiştir. Hedef ve hedef davranışların 36-72 ay aralığında alınmasındaki amaç ise eğitimciye esneklik ve serbestlik kazandırmaktır. Eğitimci, bu hedef ve hedef davranışları seçerken kendi çocuklarını dikkatle gözlemlemeli, verilen maddelerden uygun olanını seçmelidir.
? Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan tüm personel; sözleriyle, davranışlarıyla ve duygularıyla çocukların varlıklarından mutlu olduklarını hissettirmelidirler.
? Çocuklar sorumluluk almalı ve aldıkları sorumlulukları yerine getirmeleri konusunda desteklenmelidir.
? Kurallar çocuklarla birlikte oluşturulmalıdır.
? Özel günler (doğum günü, okula başlama günü, ayrılıklar, hastalıklar, ailede özel günler, bir kardeşin dünyaya gelmesi, özel konuklar, ziyaretler, güncel olaylar vb.) önemsenmeli, çocuğun da bu konuda bilinçlenmesine yardımcı olunmalıdır.
? Çocuklar, günlük program kapsamında hangi etkinliklere yöneleceklerine ilişkin tercih ve plânlama yapma şansına sahip olmalıdırlar. Böylece çocuklar kendi seçimlerini yapma, verdikleri kararlar doğrultusunda sorumluluk üstlenme ve plânlama yapma fırsatını elde edeceklerdir.
? Eğitim durumları plânlanırken çocukların çevreyi gözlemleme, bilgi toplama, ifade etme gibi becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak etkinliklere sıklıkla yer verilmelidir.
? Sürekli aynı çocuklarla, aynı materyallerle ve aynı oyun köşelerinde oynamayı tercih eden çocuklar; diğer çocuklarla farklı materyallerle ve farklı oyun köşelerinde de oynamaya özendirilmelidir.
? Grupta liderlik özelliği taşıyan çocuklara kendilerini bu yönde geliştirmeleri için fırsat verilmelidir. Bunun yanı sıra diğer çocukların da liderlik özelliği geliştirebilmeleri için gerekli koşullar sağlanmalıdır.
? Çocukların kendilerini tanıma, kendi gelişimlerini izleme ve başkası ile kendisi arasındaki benzer ve farklı özellikleri ayırt etme konusunda deneyimler kazanmaları için çeşitli olanaklar sağlanmalıdır.
? İstenmeyen davranışların gözlendiği durumlarda; ceza uygulama (gruptan atma, başka bir gruba göndermekle ya da müdür gibi diğer şahıslarla tehdit etme, tek ayak üzerinde durdurma, başka odaya kapatma, daha önceden hak ederek aldığı bir ödülü geri alma ya da almakla tehdit etme, kulak çekme, çocukları etkinlikten mahrum etme vb.) ya da çocukları etiketleme, onların sorunlarını çözmek yerine artıracağından bu tip davranışlardan kaçınılmalıdır. İstenmeyen davranışları yok etmede olumlu davranışları öne çıkarma ve pekiştirme kullanılmalıdır.
? Plânlanan çalışmalar çocuklarda merak uyandırmalıdır. Onları soru sormaya, durumu sorgulamaya ve araştırmaya yönlendirmelidir. Sordukları sorulara gelişim düzeylerine uygun ve yeterli cevaplar verilmelidir.
? Öğretmen, problem durumlarında çocukların kendi kendilerine çözüm yolu bulmaları için fırsat vermelidir.
? Öğretmen doğru, açık, yalın ve anlaşılır bir Türkçe kullanmalıdır.
? Etkinliklerden sonra ortamın toplanması ve temizlenmesinde çocuklara sorumluluk verilmelidir.
? Çocuklar, dinlenme saatlerinde uyku için zorlanmamalıdır. Uyumak istemeyen çocuklar için çeşitli etkinlikler plânlanmalı ve uygulanmalıdır.
? Mönü hazırlanırken çocukların da fikirleri alınmalıdır.
? Öğretmen, gerekli güvenlik önlemlerini aldıktan sonra etkinliklere başlamalıdır.
? Hedefler, günlük etkinlik programı içinde yalnızca rutin etkinliklerle değil, değişik etkinliklerle de (drama, müzik vb.) kazandırılabilir.
? Beceri kazandırmada özellikle doğal ortamlardan ve bu ortamlarda bulunan malzemelerden yararlanılmalıdır.
? Beceriye dayalı etkinlikler düzenlenirken bunlar hiçbir zaman yapılandırılmış bir ders gibi düşünülmemelidir. Beden eğitimi, müzik, drama, oyun bir yöntem olarak kullanılmalıdır.
5. 36-72 AYLIK ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
5.1. 36-60 Aylık Çocukların Gelişim Özellikleri
Psikomotor Gelişim
1. Çizgi üzerinde yürür.
2. Daire etrafında döner.
3. Çift ayakla uzağa atlar.
4. Çift ayakla sıçrar.
5. Geri geri çift ayak sıçrar.
6. Tek ayak üzerinde sıçrar.
7. Tek ayak üzerinde 5-7 saniye durur.
8. Ayak değiştirerek iner-çıkar.
9. Yuvarlanmakta olan topa tekme atar.
10. Atılan topu yakalar.
11. Yerden zıplayan topu yakalar.
12. Topu kendisi sıçratıp yakalar.
13. Bir metre yukarı atılan topu yakalar.
14. Hareket halindeki büyük bir topu ayağı ile durdurur.
15. 20 cm. yükseklikten atlar.
16. Kendine doğru zıplatılan topu yakalar.
17. Parmak ucunda yürür.
18. Topuk ve ayak ucuyla yürür.
19. Topuk ve ayak ucuyla geri geri yürür.
20. Dokuz blokla kule yapar.
21. Plastik çivi tahtasına çivi takar – söker.
22. Daire şeklini çizer.
23. Kare şeklini çizer.
24. Üçgen şeklini çizer.
25. Makasla basit şekilleri keser.
26. Oyun hamuru gibi yumuşak materyalleri kullanarak değişik şekiller oluşturur.
27. Çeşitli şekiller çizer ve boyar.
28. İpe boncuk, makarna vb. dizer.
29. Çeşitli malzemelerle baskı yapar.
30. Bir kaptan başka bir kaba sıvıları boşaltır.
31. Ritme uygun dans eder.
Özbakım Becerileri
1. Düğmesiz ve bağsız giysileri yardımsız giyinir.
2. Yardımla saçını tarar.
3. Giysisindeki büyük düğmeleri ilikler-çözer.
4. Giysilerinin önünü-arkasını ayırt eder.
5. Ellerini yıkar.
6. Dişlerini fırçalar.
7. Sözel ipuçları ile tabakları, peçeteleri, çatal ve kaşıkları doğru yerleştirerek sofra kurmaya yardım eder.
8. Boyuna uygun bir askıya ceketini veya hırkasını asar.
9. Masada kirlettiği kendine ait yeri temizler.
10. Gece gereksinim duyduğunda uyanır ve tuvalete gider.
11. Burnunu mendille siler.
12. Ev işlerine yardım eder.
13. Kendisine ait eşyaları toplar.
14. Yardım ile bıçak kullanır.
Sosyal-Duygusal Gelişim
Toplum içinde kendisinden beklenen uygun davranışları gösterir.
1. Yetişkinlerin konuşmalarına katılır.
2. Aldığı sorumlulukları yerine getirir.
3. Nezaket kurallarını uygular.
4. Kendisinden küçüklere sevgi ve ilgi gösterir.
5. Oyuncaklarını paylaşır.
6. Yetişkinlerin yönettiği grup oyunlarına katılır.
7. Diğer çocuklarla çeşitli oyunlar oynar.
8. Basit kurallı oyunlar oynar.
9. Sırasını bekler.
10. Haklarını korur.
11. Övgüden hoşlanır, yaptığı işin beğenilmesini ister.
12. Kendisi ile ilgili sorulara uygun cevaplar verir.
13. Duygularını ifade eder.
14. Bir sorunu olduğu zaman yardım ister.
15. Sofra kurallarına uyar.
16. Adını, soyadını ve yaşını bilir.
Bilişsel Gelişim
1. Büyük-küçük, az- çok, açık-kapalı, uzun-kısayı resimde ayırt eder.
2. 4-8 parçalı yap-bozu yapar.
3. Sayı ile nesne arasında ilişki kurar (1'den 10'a kadar).
4. 1'den 10'a kadar sayar.
5. Yetişkinin istediği sayıdaki nesneyi verir (1'den 10'a kadar).
6. İki yarım daireyi birleştirip daire yapar.
7. Nesnelerin neden yapıldığını söyler.
8. ?Neden evimiz, kitabımız, saatimiz, gözlerimiz vardır? gibi soruları cevaplandırır.
9. Tamamlanmamış insan resmine kol ve bacak çizer.
10. Resmi gösterilen mesleklerin adını söyler.
11. Meslekler ile kullandıkları araç-gereçler arasında ilişki kurar.
12. Kısa bir süre gösterilip gizlenen tek nesne resimlerinin neye ait olduğunu hatırlayarak söyler.
13. Artık materyalleri kullanarak özgün bir ürün yaratır.
14. Ana ve ara renkleri eşleştirir.
15. Ana ve ara renklerle ilişki kurar.
16. Ana ve ara renkleri gruplar.
17. Ana ve ara renkleri sıralar.
18. Verilen nesneleri açıktan koyuya, koyudan açığa doğru sıralar.
19. Bir olayı oluş sırasına göre anlatır.
20. Gösterilen resimlerle ilgili öykü oluşturur.
21. Objeleri temel özelliklerine göre gruplar (hayvanlar, sebzeler, çiçekler).
22. Resme bakarak nesneyi tanımlar.
23. Dil, boyun, kol, diz, parmak gibi beden parçalarını gösterir.
24. Neden-sonuç ilişkisi kurar.
Dil Gelişimi
1. Konuşmalarında bağlaç kullanır.
2. Kendi kendine bir şarkı, şiir, tekerleme söyler.
3. Yaptığı günlük işlerle ilgili olarak, sorulan sorulara cevap verir.
4. Konuşmalarında sıfat kullanır.
5. Konuşmalarında ifadelerin olumsuz biçimlerini de kullanır.
6. ?Neden, nasıl, kim?? gibi soru sözcüklerini kullanarak tümceler kurar.
7. Konuşmalarında kişi zamirlerini kullanır.
8. Konuşmalarında yer bildiren ifadeleri doğru olarak kullanır (önünde, arkasında gibi).
9. Konuşmalarında tümcenin temel öğelerini kullanır.
10. Konuşmalarında işaret zamirini kullanır.
11. Duygularını adlandırır.
12. Dün, bugün, yarına ilişkin zaman bildiren sözcükleri doğru olarak kullanır.
5.2. 60-72 Aylık Çocukların Gelişim Özellikleri
Psikomotor Gelişim
1. Denge tahtasında ileriye-geriye doğru yürür.
2. Başlama ve durma komutlarına uyarak tempolu yürür.
3. Kendi başına ip atlar.
4. Kendi bedeni etrafında döner.
5. Ayak değiştirerek merdiven iner ve çıkar.
6. Atma ve tutma davranışlarını gerektiren etkinliklere katılır.
7. Yardımla sekerek yürür.
8. Ritmik hareketleri yapar.
9. Topu yakalayabilmek için ellerinden çok kollarını kullanır.
10. Orta boy topu yerde birden fazla sıçratır.
11. Parmak ucunda koşar.
12. Topukları üzerinde koşar.
13. Yaklaşık 30 cm. yükseklikten atlar.
14. Ritmik olarak seker.
15. Tek ayak üzerinde 8-10 saniye durur.
16. Düşmeden 10 kez öne doğru çift ayak sıçrar.
17. Kâğıt üzerine çizilmiş basit şekilleri keser.
18. Hamur gibi yumuşak materyalleri kullanarak 2-3 parçadan oluşan şekiller yapar ve bunlardan bir kompozisyon oluşturur.
19. Modele bakarak daire, kare, dikdörtgen ve üçgen çizer.
20. Yatay, dikey, eğri ve eğik çizgileri ve bunların kombinasyonlarını çizer.
21. İşaret parmağı ile diğer elinin parmaklarını sayar.
22. Üç metre uzaktaki hedefe top atar.
23. Baskı ve yapıştırma işlemlerini düzgün olarak yapar.
24. Yetişkin gibi kalem tutar.
25. 1-5 arası rakamları kopya eder.
26. İsmini kopya eder.
27. Eksiklerle çizilmiş insan resmini tamamlar.
28. Ev, araba, insan, ağaç gibi tanıdık resimleri çizer ve bunlardan bir kompozisyon oluşturur.
Özbakım Becerileri
1. Elini, yüzünü yıkar, kurular.
2. Kendi kendine giyinir-soyunur.
3. Giysilerindeki düğmeleri çözer-ilikler.
4. Yemek yerken uygun araç-gereci kullanır.
5. Dişlerini fırçalar.
6. Saçlarını tarar.
7. Bıçakla yumuşak nesneleri keser.
8. Bıçakla ekmeğine yumuşak nesneleri sürer.
9. Ayakkabılarını bağlar.
10. Tabağına servis tabağından yiyecek alır.
11. Duruma ve hava şartlarına uygun giyecekleri seçer.
12. Tuvalet gereksinimi ile ilgili işleri yapar.
Sosyal-Duygusal Gelişim
1. Toplum içinde kendisinden beklenen uygun davranışları gösterir.
2. Kızgınlık, mutluluk, sevgi gibi duygularını belli eder.
3. Başkalarının duygularını anlar.
4. Kurallı oyunların kurallarına uyar.
5. Başkalarına oyunun veya etkinliğin kurallarını açıklar.
6. Sorumluluk alma ve kurallara uyma davranışlarını gösterir.
7. Kendine güven duyar.
8. Yeni ve alışılmamış durumlara uyum sağlar.
9. Yapı-İnşa oyunları plânlar ve oynar.
10. Grup kurallarına uyar.
11. Kendi arkadaşlarını kendisi seçer.
12. Zaman, yer ve ayrıntılarla ilgili bilgi verildiğinde gerçeğe yakın dramatik oyunlar oynar.
13. Sorulduğunda ailesi ile ilgili bilgi verir.
14. Sorulduğunda adresini ve telefon numarasını söyler.
15. İş birliğine dayanan oyunlara katılır.
16. Kendisini ifade etmede özgün yollar kullanır.
17. Duygusal durumunu ifade etmede dramatik oyunu ve çeşitli araçları kullanır.
18. İstediklerine ulaşmada sosyal olarak kabul edilebilir davranışlar gösterir.
19. Kendi cinsiyetinden memnuniyet duyar.
Bilişsel Gelişim
1. Bedeninin parçalarını kendi üzerinde adlandırır ve resimle eşleştirir.
2. Artık materyalleri kullanarak özgün bir ürün oluşturur.
3. 10-25 parçalı yap-bozu yapar.
4. Aynı dokuya sahip 6-10 nesneyi eşleştirir.
5. Aynı dokuya sahip 6-10 nesneyi gruplar.
6. İki üçgeni birleştirerek kare yapar.
7. 20'ye kadar atlamadan sayar.
8. 1-10 arasında verilen nesne grupları ile rakamları eşleştirir.
9. Nesneleri kullanarak toplama ve çıkarma yapar (1?den 10?a kadar).
10. Yaşadığı şehrin ve sokağın adını söyler.
11. Dün, bugün ve yarın ile ilgili konuşur.
12. Daha önce dinlediği öyküleri içeriğine uygun olarak anlatır.
13. Nesneleri bir özelliğine göre (renk,şekil,boyut gibi) gruplandırır.
14. Sorulan sorulara kendine özgü cevaplar verir.
15. Nesnelerin bir sıra içindeki konumunu (birinci, ikinci, üçüncü gibi) isimlendirir.
16. Haftanın günlerini sırasıyla söyler.
17. Kısa bir süre gösterilip gizlenen resimdeki nesneleri hatırlar.
18. Sağını- solunu gösterir.
19. Gösterilen iki resimden birinde var olan farklılıkları gösterir.
20. Günlük yaşamda kullanılan sembolleri tanır.
21. Yarım ve bütün olan nesneleri gösterir.
22. Belli bir olaydan sonra ne olacağını tahmin eder.
23. Nesneler arasındaki benzerlik ve farklılıkları gösterir.
24. Eşleştirme, ilişki kurma, gruplandırma ve sıralamayı neye göre yaptığını açıklar.
25. Basit neden- sonuç ilişkilerini açıklar.
26. “En az, en çok, birkaç”ın anlamını bilir ve uygun davranışı gösterir.
Dil Gelişimi
1. Günlük deneyimlerini anlatır.
2. Birbirini izleyen üç emir tümcesinde istenileni sırası ile yerine getirir.
3. Tekil ve çoğul ifadeleri birbirine dönüştürerek kullanır.
4. Bazı sözcüklerin eş ve karşıt anlamlarını bilir.
5. ?Ne zaman, neden, nasıl ?? gibi soru sözcüklerini içeren soruları cevaplar.
6. ?Çünkü, daha sonra? gibi bağlaçlar kullanarak konuşur.
7. Olayları oluş sırasına göre anlatır.
8. Yer bildiren sözcükleri yerinde ve doğru olarak kullanır.
9. İsteklerini uygun tümcelerle ifade eder.
10. Birleşik tümceler kullanır.
11. Basit şakalar yapar.
12. Tümcelerinde genellikle özneye uygun fiil kullanır.
13. Kullandığı tümce yapıları yetişkininkine yakın olur.
14. Soyut ifadeleri anlar.

V.BÖLÜM
EKLER
EK-1 YILLIK PLÂN ÖRNEĞİ
EK-2 GÜNLÜK PLÂN ÖRNEKLERİ
EK-3 KAVRAMLAR LİSTESİ
EK-4 DAVRANIŞ DEĞERLENDİRME FORMU
EK-5 ZAMAN ÇİZELGESİ
EK-6 ÖZEL GÜNLER VE HAFTALAR LİSTESİ
EK-7 GELİŞİM RAPORU