İbni Sina ( 980 – 1037 )

İbn-i Sina filozof, hekim ve çok yönlü Fars bilim adamıdır. Samanoğulları sarayı katiplerinden abdullah Bin Sina?nın oğlu olan İbn-i Sina, babasından, ünlü bilgin Natili?den ve İsmail Zahit?ten ders aldı. Geometri, mantık, fıkıh, sarf, nahif, tıp ve doğabilim üstüne çalışmalar yaptı. Farabi?nin el-İbane?s aracılığıyla Aristoteles felsefesini ve metafiziğini öğrenip, hastalanan Buhara prensini iyileştirince saray kütüphanesinden yararlanma olanağına kavuştu. Babası ölünce, Cür-can?da Şiraz?lı Ebu Muhammed?ten destek gördü ve çağında tanınan bütün Yunan filozoflarının ve Anadolu doğacılarının yapıtlarını incelemiştir.

Metafizik
İbn-i Sina gazili kendisinden önceki filozofların görüşleriyle kelamcılarınkini uzlaştırmaya çalışmış, Aristoteles?in metafiziğiyle kelamcıların ve yeni eflatuncuların düşüncelerini birleştirerek yeni bir bireşim ortaya koymuştur. İbn-i Sina?ya göre metafiziğin temel konusu, vücudu mutlak olan Allah ile yüce varlıklardır. Vücut üçe ayrılır; olası varlık ya da ortaya çıkan ve sonra yok olan varlık; olası ve zorunlu varlık; özü gereği gerekli olan varlık. İbn-i Sina Allah?ı ?Vahdet-i Vücud? yani varlığı zorunlu olan olarak belirtir ve bu fikir ona hastır. Varlık?ı temel konu alan metafizik, gerekli bir bilim dalıdır.

Akıl
Bu konudaki görüşleri Aristoteles ve Farabi?den farklı olan İbn-i Sina?ya göre akıl beş çeşittir. Olası akıl açık-seçik ve zorunlu olanları bilebilir, bilmeyi ve anlamayı sağlar, aklın en yüksek aşamasıdır ve her insanda bulunmaz, kendisinde bulunanı-kendisine verileni algılar ve makulleri yani kazanılmış verileri kavrar. İbn-i Sina akıl konusunda, Eflatun?un idealizmi ile Aristoteles?in deneyciliğini uzlaştırmaya, birleştirici bir akıl görüşü ortaya koymaya çalışmıştır.

Bilimlerin Sınıflandırılması
İbn-i Sina?ya göre bilimler madde ve biçim ilişkisi bakımından üçe ayrılır. Doğa bilimleri ya da aşağı bilimler, maddesinden ayrılmamış biçimlerin bilimi, metafizik, mantık ya da yüksek bilimler maddesinden ayrılan biçimlerin bilimleridir. matematik ya da orta bilimler ancak insanın zihninde maddesinden ayrılabilen, bazen maddesiyle birlikte, bazen ayrı olan biçimlerin biçimidir.
Kendisinden sonraki Doğu ve Batı filozoflarının çoğunu etkileyen İbn-i Sina, müzikle de ilgilenmiştir. 250?yi aşkın yapıtının başlıcası olan Şifa ve Kanun, felsefenin temel yapıtı sayılarak, uzun yıllar boyunca pek çok üniversitede okutulmuştur.