Bir dili öğrenmek; dilin kelime dağarcığını, gramerini ve bu dilde iletişim kurmaya yarayan mesajları anlayabilmek için gerekli olan dilin ses yapısını öğrenmeyi de ifade eder.
Bu düşünceyi biraz daha detaylandıralım. Diyelim ki Türkçe'yi ana dil olarak konuşuyorsunuz ve Çince öğrenmek istiyorsunuz. (Dilbilimciler burada Türkçe'yi L1'iniz, Çince'yi de L2'niz olarak adlandıracaklardır) Eğer başlangıç seviyesindeyseniz Çince'ye ilişkin olarak size söylenen şeyleri, düşüncelerinizi Türkçe olarak yürütebilir ve size Türkçe söylenen şeyleri anlayabilirsiniz fakat, Çince olarak düşünemez veya size söylenenleri Çince olarak anlayamazsınız.
Çince çalışan ve öğrenen birisi olarak bu yazı, size bunu daha etkili olarak gerçekleştirmenin yollarını gösterecek, yeni fikirler verecektir. Çince düşünebilme yeteneğiniz ve size Çince söylenenleri anlayabilme kaabiliyetiniz şüphesiz zamanla gelişecektir. Bu tabi bir neticedir çünkü Çince'yi çalıştıkça ve öğrendikçe, bu dilin kelime dağarcığını, gramerini ve ses sistemini daha iyi kavramış olacaksınız. Asla mükemmel derece de Çince öğrenemeyeceksiniz fakat, Çince konuşan birisiyle diyalog kurdukça bu dilde iletişim kurmayı öğrendiğiniz için kendinizi kutlayacaksınız. Ayrıca Çince konuşan birisinin anlatmaya çalıştığı düşünceyi tüm boyutlarıyla anlayamayabilirsiniz de. Bununla birlikte Linguistlerin "communicative competence" (iletişimsel kaabiliyet) dedikleri üzere, Çince'yi kullanma ve anlama bilginiz gelişecektir. Peki hangi seviyeye geldiğinizde gerçekten Çince konuştuğunuzu söyleyebilirsiniz?
"İngilizce konuşabiliyorum" ya da "Çince biliyorum" ifadeleri, bunu kullanan her bir kişinin kültürel alt yapısı ve kişiliğine bağlı olarak farklı şeyleri ifade eder. Bu çeşitlilikten dolayı dili kullanma becerisini ölçen farklı sistemler geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları International Language Roundtable (ILR) ölçeği ve eskiden kullanılan ancak hala popüler olan Foreign Institute Service (FSI) ölçeğidir.
FSI ölçeği, dil öğrenme yeterliliklerini altı seviye belirlemiştir. Aşağıdaki seviye tablosuna bakarak öğrendiğiniz dil(ler)de hangi seviyede olduğunuzu söyleyebilir misiniz?
Seviye 0 – DİLLE İLGİLİ HİÇBİR BİLGİNİZ YOK: Yarış çizgisinin henüz başında olduğunuzu ifade eden durum
Seviye 1 – İLK YETERLİLİK: Yemek siparişi verebilir, nezaket cümleleri kurabilir, isim, zaman gibi çok aşina olduğunuz konularda soru sorabilir ya da cevap verebilirsiniz. Telaffuz konusunda ciddi problemleriniz vardır
Seviye 2 – SINIRLI KULLANIM YETERLİLİĞİ: İşe ilişkin ve sosyal konularda dili kullanabilirsiniz. Güncel olaylar, kendiniz, aileniz hakkında konuşabilirsiniz. Belirgin bir yabancı aksanıyla konuşursunuz.
Seviye 3 – PROFESYONEL KULLANIM YETERLİLİĞİ: Gerek resmi gerekse gayri resmi olarak sosyal ortamlarda ve iş ortamında dili kullanabilirsiniz. Normal seviye ve hızdaki bir konuşmayı anlayabilecek kadar kelime bilginiz gelişmiştir. Hala aksanınız vardır, ancak bu sizinle konuşan kişiyi rahatsız edecek derecede değildir.
Seviye 4 – TAM KULLANIM YETERLİLİĞİ: Dili doğru olarak kullanabilir ve hemen her konuda dili konuşabilirsiniz. Dili hem konuşurken hem de dinlerken doğru şekilde yorumlayabilirsiniz. Nadiren telaffuz ya da gramer hatası yaparsınız.
Seviye 5 – ANAL DİL YA DA ÇİFT ANADİL YETERLİLİĞİ: Öğrendiğiniz dili ana dil olarak kullanan eğitimli birisi gibi konuşabilirsiniz. Konuşurken kültürel konuları ve deyimleri de ustalıkla kullanabilirsiniz. (Bu seviye genellikle sadece çocuklar tarafından elde edilebilir)
Yukarıdakiler kesin birer ayrım olmamakla birlikte 3+ veya 2- vs. gibi tali yeterlilik durumları da olabilir. Dil öğrenen birisi olarak tam kullanım yeterliliğine kadar giden seviyeleri kat etmenin çok zaman alacağını bilmeniz gerekir. Mesela Seviye 0'dan seviye 1'e geçişiniz 12 hafta sürerken, Seviye 3'ten Seviye 4'e geçişiniz 4 yıl sürebilir. Ayrıca ana diliniz ve öğrendiğiniz dil arasındaki akrabalık ilişkisinin varlığı / yokluğu, dili öğrendiğiniz çevre de bu gelişimin ne kadar zaman alacağı üzerinde etkili olacaktır. Yaşayan bir dil değil de, Latince, Antik Yunanca ya da Sanskritçe gibi ölü dillerden birisini öğreniyorsanız bu seviyeleri yeniden belirlemek gerekebilir.
Şimdi "bir dili konuşuyorum" demenin neyi ifade ettiğine tekrar dönelim. Şahsen eğer öğrendiğim dilde FSI Seviye 3'te isem bu dili konuştuğumu söyleyebilirim – bunun altındaki bir seviyede ancak bu dili öğreniyor olduğumu söyleyebilirim. Daha da önemlisi dil gelişim sürecinizi düzenli olarak test etmeniz, bu konuda nasıl bir mesafe kat ettiğinizi anlamaya çalışmanız ve asla boşvermemeniz gerekiyor.
Reid Wilson