Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleri Milattan sonra 8. yüzyılda ortaya konulan Orhun Yazıtları'dır. Bu yazıtlar, edebiyatımızdan ilk söylev (nutuk) eseri de sayılabilir.
Orhun Yazıtları'nı ilk kez okuyup çözümleyen kişi Danimarkalı bilgin Thomsen (1842 -1927)'dir.
Şiirleri elimizde bulunan İlk Türk şairi Aprinçur Tigin (8. yüzyıl)'dir. Uygurların ilk döneminde eser veren bu sanatçı, Maniheizmden etkilenmiştir.
Edebiyatımızın ilk mesnevisi, Yusuf Has Hacip'in 11. yüzyılda yazdığı Kutadgu Bilig'dir.
Türk dilinin ilk sözlüğü, Kaşgarlı Mahmut'un 11. yüzyılda yazdığı Divanü Lügati't Türk adlı eserdir.
Edebiyatımızda şairlerle ilgili ilk biyografik eser (ilk şairler tezkiresi) çağatay şairi Ali Şir Nevai'nin (1441 – 1501) Mecalis- ün Nefais adlı kitabıdır. Anadolu Türkleri edebiyatında ise ilk tezkire örneği Edirneli Sehi Bey'in Heşt Behişt adlı eseridir (16. yüzyıl).
Türk edebiyatının tasavvuf alanında şiirler yazan ilk şairi Ahmet Yesevi (? -1166)'dir.
Edebiyatımızda anı (hatıra) türünün ilk örneği, Moğol İmparatorluğumun kurucusu Babür Şah'ın (1488 – 1530) Babûrnâme (Vekayi) adlı eseridir.
Edebiyatımızda gezi türüyle ilgili ilk eser ise Evliya Çelebi'nin (1611 – 1682) Seyahatname adlı eseridir.
Edebiyatımızda ilk fabl örneği Şeyhi (1371? – 1431?)'nın Harnâme'si sayılabillrse de Batılı anlamda ilk fabl örneklerini Tanzimat edebiyatı sanatçısı Şinasi yazmıştır.
İlk roman çevirisi Tanzimat döneminde, Fransızların klasik akıma bağlı yazarı Fenelon'dan 1859'da “Telemak” adıyla yapılmıştır. Bu eseri dilimize Yusuf Kamil Paşa çevirmiştir.
Edebiyatımızda ilk roman örneği, Şemsettin Sami'nin 1872'de yayımlanan Taaşşuk-ı Talât ve Fıtnat adlı eseridir. Bunu Ahmet Mithat Efendi'nin 1874'te yayımlanan Hasan Mellâh adlı romanı izler.
İlk edebi roman örneği, Namık Kemal'in İntibah ya da Sergüzeşt-i Âli Bey adlı eseridir (1876).
İlk tarihsel konulu romanımız, Namık Kemal'in Cezmi'sidir (1880). Bu eser, konusunu Türk – Iran savaşlarından alır.
İlk köy romanımız, Nabızade Nazım'ın Karabibik adlı eseridir (1890).
İlk realist roman örneği, (Batılı anlamda) Recaizade Mahmut Ekrem'in yazdığı Araba Sevdası'dır (1896).
İlk psikolojik roman örneği, Servet-i Fünun sanatçısı Mehmet Rauf'un Eylül'üdür (1901).
İlk modern roman örneklerini Halit Ziya Uşaklıgil yazmıştır : Mai ve Siyah (1897), Aşk-ı Memnu (1900).
İlk tezli (bir görüşü savunan) romanımız,Nabızâde Nazım'ın Zehra'sıdır (1896).
İlk kadın romancımız, Fatma Aliye Hanım'dır. Bu sanatçının “Muhadarat” (1892) adlı romanı, en önemli eseridir.
İlk öykü örneklerini Tanzimat sanatçısı Ahmet Mithat Efendi, “Letaif-i Rivayat” (Söylenegelen Güzel Hikayeler) adıyla vermiştir. Bu öyküler 1870 – 1895 arasında 25 cilt olarak basılmıştır.
Batılı anlamdaki ilk öykü örneklerini ise Samipaşazade Sezai “Küçük Şeyler” adlı eseriyle ortaya koymuştur (1892).
İlk tiyatro çevirilerini ve uyarlamalarını Tanzimat sanatçısı Ahmet Vefik Paşa, Fransız Moliere'den yapmıştır (1869).
Sahneye konulan ilk tiyatro eseri, Namık Kemal'in “Vatan Yahut Silistre”sidir.
Şinasi'nin edebiyatımıza getirdiği “ilk”ler şunlardır:
İlk tiyatro (Batılı anlamda) eseri : Şair Evlenmesi (1859)
İlk şiir çevirileri : Racine, Lamartine, Fenelon'dan (1859)
ilk fabl çevirileri : Fransız şairi La Fontaine'den (1859)
İlk makale örneği: “Mukaddime” (Önsöz), Tercüman-ı Ahvalde yayımlanmıştır (1860).
İlk noktalama işaretleri (1859)
İlk özel gazete : Tercüman-ı Ahval'in çıkarılması 1860'ta (Agâh Efendi'yle beraber).
İlk epik tiyatro örneği, Cumhuriyet döneminde Haldun Taner'in yazdığı Keşanlı Ali Destanı'dır (1964).
Uyaksız ilk şiir örneğini, edebiyatımızda Abdülhak Hamit Tarhan yazmıştır (Validem, 1913).
ilk mensur şiir öreklerini Halit Ziya Uşaklıgil, “Mensur Şiirler” adlı eseriyle vermiştir.
İlk pastoral şiir örneklerini modern Türk edebiyatında Abdülhak Hamit Tarhan “Sahra” adlı eserinde vermiştir (1878).
İlk resmi gazete : Takvim-i Vekayi (1831)' dir.
İlk yarı resmi gazete : Ceride-i Havadis (1840)'tir.
İlk dergi örneği, Münif Paşa'nın çıkardığı Mecmua-ı Fünûn'dur (1861).
İlk mizah dergisi “Diyojen”i Teodor Kasap çıkarmıştır (1869).
İlk antoloji, Harâbat'tır (1874). Ziya Paşa bu eserinde Divan şairlerinin şiirlerine yer vermiştir.
İlk eleştiri yazısı, “Edebiyatımız Hakkında Bazı Mülahazatı Şamildir” başlığını taşır ve Namık Kemal'e aittir (1866).
İlk eleştiri eseri; “Tahrib-i Hârâbat” (1885), Namık Kemal'indir. Namık Kemal, bu eserinde Ziya Paşa'nın Hârâbat adlı Divan şiiri antolojisinde savunduğu düşünceleri eleştirir.
Batılı anlamda ilk günlük; “Seyahat Jurnali” (1897)'dir. Bu eserin yazarı Direktör Âli Bey'dir.
Divan şiirinin ilk şairi ve kurucusu Hoca Dehhani (13. yy) dir.