?Tele? uzak ve ?graphein? yazmak kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen telgraf kelimesi uluslar arası bir deyimdir. Telgraf; mors sistemi ile veya cihazlar vasıtasıyla (telem cihazları) herhangi bir metnin uzağa geçirilmesini temin eden haberleşme türüdür.
İnsanlar arasındaki haberleşme ihtiyacı çeşitli yollarla giderilmiş ve telgrafın tanımına uyan ilk modern sistem 1791 yılında Fransız Claude Cnappe? nin icat ettiği ve 1794 yılında işletmeye açılan ?Görülen Telgraf? olmuştur. Bunu bilahare 1844 yılında servise verilen elektrikli telgraf takip etmiştir.
Başlangıçta basit bir devre, devreyi beslemek ve bu suretle işaretleri ileriye keşide etmek için bir elektrik kaynağı (pil) ile manipleden ibaret olan Samuel Morse tarafından icat edilen Mors Sistemi ile telgraf muhaberesi yapılmaya başlanmıştır.
Telgraf haberleşmesi, Ülkemizde ilk defa 1847 yılında İstanbul? da Beylerbeyi Sarayı? nda Sultan Abdülmecit Han? ın huzurunda Samuel Morse tarafından jeoloji araştırmalarında kullanılmak üzere denenmiştir. Bu denemeden sonra padişah Samuel Morse? a madalya göndermiş, Morse? a madalya veren ilk Devlet Başkanı olmuştur. Denemenin başarılı olması üzerine ilk telgraf hattı 1854 yılında Kırım Savaşı esnasında yapılmıştır. Kırım savaşında müttefikimiz olan İngiliz ve Fransızlar tarafından İstanbul-Varna-Balıkova (Kırım kıyısında) arasında döşenen deniz kablosu, Varna-Şumnu-Ruscuk-Bükreş arasında da havai hat tesis ettirilerek Avusturya ve Macaristan telgraf şebekesine irtibatlandırılmış, böylece Avrupa hükümet merkezleri ile İstanbul arasında telgraf bağlantısı sağlanmıştır. Osmanlı Hükümeti böyle bir haberleşme sistemine sahip olmadığından, ordusu ile temas kurabilmek için müttefiklerinin aracılığına ihtiyaç duymuş, bu zorluğun ortadan kaldırılması için aynı yılın (1854) Haziran ayında faaliyete geçilerek 15/08/1855 tarihinde İstanbul-Edirne hattının, 10/09/1855 tarihinde de Edirne-Şumnu hattının yapımı tamamlanmıştır.Bu hatların mülkiyeti savaştan sonra Osmanlı Devletine bırakılmıştır. İstanbul-Edirne ve Edirne-Şumnu telgraf hatlarının çekilmesini müteakip, İstanbul Gülhane? de ilk Telgraf Merkezi kurulmuştur.
Ülkemizde telgraf haberleşmesi 10 Eylül 1855 tarihinde Şumnu? dan İstanbul? a çekilen bir telgraf Türk Telgrafçılığının başlangıcı sayılmıştır. İlk olarak kabul edilen bu telgraf, Müttefik ordularının Sivastopal? a girdiğini bildiren (?Asakiri müteffika Sivastopol? a girmişlerdir?) zafer mesajı olmuştur.
1860 yılında İstanbul-Ankara telgraf hattının hizmete verilmesi ve 1861 yılında bu hattın Kerkük? e kadar uzatılmasıyla telgraf ağı daha da genişletilmiştir.
Ülkemiz, 1865 yılında Paris? te Uluslararası Telgraf İşletmesi? ni düzenlemek amacıyla yapılan toplantıya katılan ve anlaşmayı imzalayan 20 Ülkeden biri olarak Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (UIT) nin kurucu üyelerinden olmuştur.
Başlangıçtan itibaren, telgrafla haberleşme hakkı tanınmış olmakla beraber bir yandan işletmede Türkçe bilmeyen Fransız memurların görevlendirilmiş olması, bir yandan da eski Türk alfabesine mors kodu uyarlamasının gecikmesi sonucunda, telgrafların Fransızca çekiliyor olması nedeniyle, halk uzun süre telgraf haberleşmesinden yeteri kadar yararlanamamıştır. Telgraf muhaberesinin Türkçeleştirilmesi düşünülmüş ise de o yıllarda telgraf haberleşmesini yürüten Fransızlar Türk Alfabesinin buna uygun olmadığını iddia etmişlerdir. Fakat Varna-Bükreş hattının Başmüfettişi iken araştırma ve çalışmalara başlayan Mustafa Efendi? nin Edirne Telgraf Müdürlüğüne tayin edilmesi üzerine de 05/05/1856 yılında Edirne? den İstanbul? a ilk Türkçe telgraf yazılmıştır. Alfabe farklılığı nedeniyle doğrudan doğruya harf basan telgraf makinelerinin kullanımı Ülkemizde Avrupa? dan yarım yüz yıl sonra gerçekleşebilmiştir.
Posta Nazırlığı adı altında örgütü bulunan posta hizmetleri ile telgraf işletmesinin aynı kuruluş içinde hizmet vermesinin daha ekonomik olacağı düşünülerek 1871 yılında Posta ve Telgraf Hizmetleri birleştirilmiş ?Posta ve Telgraf Nezareti? adı verilerek Dahiliye Nezaretine bağlanmıştır.
1909 yılına kadar Posta ve Telgraf Nezareti adıyla hizmet veren Teşkilat bu tarihten itibaren henüz Ülkemizde telefon işletmesi olmamasına rağmen Posta, Telgraf ve Telefon Nezareti adıyla anılmıştır. 14/04/1919 tarihinde çıkarılan bir kararname ile Posta, Telgraf ve Telefon Müdüriyet-i Umumiye? si kurulmuştur.
İngilizlerin 16 Mart 1920? de başlattıkları İstanbul işgali sırasında, Manastırlı Hamdi Bey, Ankara? da müdafaa-i hukuk heyet-i temsiliyesindeki Mustafa Kemal Paşa? yı sık sık arayarak etraflıca bilgi verir. Telgrafçı Manastırlı Hamdi Bey? in Atatürk? e ulaştırmayı başardığı ilk telgraf şöyledir;
?16.3.1920
Ankara? da Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine
Bu sabah Şehzadebaşı? ndaki Mızıka Karakolunu İngilizler basıp oradaki askerlere, İngilizler müsademe ederek neticede şimdi İstanbul? u işgal altına alıyorlar. Berayi malumat maruzdur.
Manastırlı Hamdi?
Bu haberleşme, Manastırlı Hamdi Bey? in bulunduğu odayı işgal kuvvetlerinin ele geçirmelerine kadar sürer ve bir süre sonra telgraf telleri kesilerek haberleşme durdurulur.
Büyük Önderimiz Mustafa Kemal Atatürk gerek Cumhuriyetimizin ilanından sonra her vesile ile gerekse Büyük Nutkunda kahraman telgrafçıların büyük hizmetlerini daima takdirle anmıştır. Bu sözünde olduğu gibi;
UMUM TELGRAFÇILARIMIZIN, TEŞEBBÜSAT VE HAREKATI MALİYETİMİZE İFA EYLEDİKLERİ FEDAKERANE HİZMETLERİNİN MİLLİ TARİHİMİZDE MÜHİM MEVKİİ VARDIR. KENDİLERİNE BU GÜN ALENEN TEŞEKKÜR ETMEYİ BİR VAZİFE ADDEDERİM.
M. K. ATATÜRK
Mors postası ile yapılan telgraf muhaberesi 1951 yılına kadar devam etmiştir. 1951 yılından sonra mors sisteminin yerine telemprimör cihazlarının alması ve telekomünikasyon alanına yapılan yatırımlarla K/P sistemlerinin artırılması suretiyle telgrafların alım ve yazımındaki hata oranları düşmüş, sürat sağlanmış ve mevzuatımızda belirlenen sürelerde telgrafların alıcılarına teslimleri sağlanmıştır.
1950? li yıllardan 1980? li yılların başlarına kadar telgraf sistemi dışında süratli başka bir haberleşme sistemi bulunmadığından, telgraf trafiği gün geçtikçe artmıştır.
Teleks santralarının otomatik hale getirildiği 1974 yılında teleks santarallarından numara almak suretiyle telgraf muhaberesine açık merkezler arasında telgrafların otomatik olarak (alıcı ve yazıcı cihazlar vasıtasıyla) alınıp yazılması (Genteks) uygulamasının etütlerine başlanmıştır. 600 teleks numarası ile iller bazında Genteks uygulamasına geçilmiştir.
Ülkemizde halen bütün iller ve büyük ilçeler gentekse açılmış olup, telefonla veya telemle çalışna işyerlerimizde en yakın gentekse açık merkeze irtibatlandırılmak suretiyle telgraf haberleşmesi en modern sistem içinde yürütülmektedir.
Genteks: Telgraf muhaberesine açık merkezler arasında telgrafların otomatik olarak (alıcı-yazıcı cihazlar vasıtasıyla) alınıp yazılmasıdır.
Telem: Telgraf muhaberesine açık noktadan noktaya çalışan merkezler arasında telgrafların manuel olarak alınıp yazılmasıdır.
Telgraf Hizmeti; 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu ile Milletlerarası Kamu Telgraf Servisi İşletme Talimatına göre hazırlanan Telgraf İşletme Rehberi hükümlerine göre yürütülmektedir. Bu Rehberin ilgili maddelerine göre de vatandaşların çekmek istedikleri telgraflar; ya PTT İşyerlerinden yada vatandaşların ev veya işyerinde kurulu bulunan telefonlarından 141 Fono Telgraf Servisini aramaları suretiyle kabul edilmektedir.
Buna ilave olarak; son yıllarda telekomünikasyon araçlarında meydana gelen gelişme ve çeşitlenmeye paralel olarak vatandaşlara, gelişmiş sistemlerden yararlanmaları için Fakstel Hizmeti uygulamaya konulmuştur. Telefaks aboneleri (faksimil cihazı olan telefon aboneleri) PTT işyerlerine uğramadan Muhabere Servislerinde bu amaçla kurulan faksimil cihazına geçmek suretiyle telgraflarını göndermektedir.
Telgraf türleri üç kategoride belirlenmiştir.
Normal Telgraf: Telgrafın kabulünden itibaren alıcısına 24 saat içerisinde teslimi sağlanan telgraf türüdür.
Acele Telgraf: Telgrafın kabulünden itibaren alıcısına 6 saat içerisinde teslimi sağlanan telgraf türüdür.
Yıldırım Telgraf: Telgrafın kabulünden itibaren alıcısına 4 saat içerisinde teslimi sağlanan telgraf türüdür.
Gönderilecek telgrafın türü seçilerek ne zaman teslim edilmesi (gün ve saat) gerektiğinin belirtilmesi halinde, belirlenen gün ve saatte telgrafın alıcısına teslimi sağlanmaktadır.
Ayrıca, telgraf göndericilerinin internet ortamında telgraf kabul ve iletimine olanak sağlamak amacıyla, hüviyet tespitini gerektirmeyen telgraflardan şimdilik kutlama ve tebrik mahiyetindeki telgrafların bilgisayar ortamında kabul ve iletiminin yapılabilmesi amacıyla, 05/06/2006 tarihinde ilk etapta pilot bölge olarak seçilen Ankara, İstanbul ve İzmir Telgraf Müdürlükleri ile Bursa, Konya, Balıkesir, Edirne, Eskişehir, Gaziantep, Adana, Erzurum, Samsun, Trabzon, Erzincan, Amasya, Sivas, Bolu ve Osmaniye illerinde e-Telgraf hizmeti verilmeye başlanmıştır.
Daha sonra 45 il ve bunu takiben de 18 il ilave edilerek toplam 81 ilin tamamında 26/03/2007 tarihi itibariyle e-Telgraf hizmeti sunulmaktadır.
81 ile ilaveten, 670 ilçe ve 15 Dağıtım Biriminde de 25/02/2008 tarihi itibariyle e-Telgraf hizmeti verilmektedir.