Tahsin Özgüç, (1916 – 27 Ekim 2005) Türk arkeolog, akademisyen. 1916 yılında Bulgaristan, Kırcaali'de doğmuştur.

Akademik kariyeri

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde öğrenimine o kurumun ilk öğrencilerinden biri olarak arkeoloji bölümünde başlamış ve 1940'da mezun olmuştur. Bu dönemde bu bölümde akademik hoca olarak Almanya'dan gelmiş olan H.H. von der Osten ve George Rohde ve Türk hoca Şemsettin Günaltay bulunmaktaydı. Tahsin Özgüç mezun olduktan sonra doktora çalışmalarına devam etmiş ve 1942'de “Tarih Öncesi Anadolu'da Ölü Gömme Gelenekleri” adlı doktora tezi ile Doktorluk ünvanı almıştır. Bu doktora tezi 1948'de Türkçe ve Almanca olarak yayınlanmıştır. Tahsin Özgüç aynı fakültede okutman olarak göreve devam etmiş ve 1945'de kadrolu asitan olarak akademik kariyere geçmiştir.

Bu dönem içinde 1944'de yine aynı bölümden mezun olmuş ve okutmanlık kariyerini sürdüren Nimet Dinçer ile evlenmiştir. Bu evlilik sadece hayat birleştirme değil çok parlak akademik birleşme de olmuştur ve Tahsin Özgüç'ün sonradan yaptığı arkeolojik çalışmalarda karısı Nimet Özgüç devamlı onun akademik çalımalarına ortak olmuştur.

Tahsin Özgüç akademik kariyerine 1945de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde kadrolu asistan olarak başlamış ve 1981'de emekli olana kadar bu kurumda akademik görev yapmıştır. 1945-46 döneminde asistan; 1946-1954 döneminde doçent; 1954-1981 döneminde profesör olarak çalışmıştır. 1968-1969 yıllarında aynı fakültenin dekanı olmuştur. 1969-1980 yıllarında Ankara Üniversitesi Rektörlük görevini ifa etmiş ve Türkiye'nin ikinci üniversite olarak kurulun bu üniversiteside en uzun bu görevde kalan kişi olmuştur. 1981'de yaş dolması dolayısıyla üniversite profesörlüğünden emekli olmuştur.

Tahsin Özgüç akademik kariyerinin bitmesinden sonra 1981'de YÖK üyeliğine getirilmiş ve bu kurumda YÖK Başkanvekilliği görevini 1988 yılında görev süresi dolmasına kadar devam ettirmiştir. YÖK kurumu bazı çevrelerce 1980 askeri darbesi tarafından üniversitelere ve akademik hürriyetlere karşı alınan siyasi kararların uygulayıcısı olarak görülmüştür. Özgüç bu kurumun başında olduğu için bu politikalara karşı gelmediği için tenkit edilmiştir.

Çalışmaları

Tahsin Özgüç ve yetiştirdiği öğrencileri Anadolu'nun arkeolojiinin incelenmesi ve bu alanda bilginin çok hızla geliştirilmesine çok büyük katkısı bulkunmuştur. Birçok uluslararası ün kazanmış arkeolojik kazısı ve bunları açıklayan sayısı yüzü aşan makale, kitap bölümü ve kitabı ile bu katkısı açıkça ortada bulunmaktadır. Tahsin Özgüç ve karısı Nımet Özgüç birlikte Orta Anadolu'da çok önemli bir kazı yeri olan Kayseri yakınlarında Kültepe mevkinde yaptıkları kazılar ve burada bulunan Kanes adlı MO 2000-1700 yıllarında kurulu antik şehire bağlı olan Asurlu tüccarların sitesinde buldukları mimari kalıntıları, arkeolojik objeler ve gayet çok sayıda çivi yazılı belgeler Anadolu'nun ilk tarihsel dönemine büyük bir aydınlık getirmiştir. Bu kazılardan sayısı 20.000'i aşan çivi yazılı tablet edildiği ve bunun büyük bir kısmının ancak gelecek dönemler arkeolojicilerinin inceleyebilceği açıklanmıştır. Bu Kültepe kazıları için Tahsin Özgüç 57 yıl uğraşmıştır.

Bununla da yetinmeyip Karahöyük Elbistan, Horoztepe (Tokat), Altıntepe (Erzincan), Masathöyük, Kazankaya, Terga, Ferzant ve Kulülü kazılarını da idare etmiştir. Elbistan Karahöyük kazıları yaklaşık MO. 1200 Lüvi hiyografik yazılı büyük bir kitabe ortaya çıkartmış ve Hititlerin düşünüşnden sonra Anadolu'da olanları ortaya çıkaran ana belge olmuştur. Bu kazı hakkında Türk Tarih Kurumu çok sayıda (2 cilt kitap ve makale) yayım yapmış ve bunlarin çoğunluğuna Tahsin Özgüç katkı yapmıştır. 1959-1967 yılları Altıntepe kazılarında çok güzel bir tapınak kalıntısı ve meazarlar bulunmuş ve bu sittin en batı Urartu yerleşkesi olduğu anlaşılmıştır . 1973-1978'de Tokat yakınlarındaki Masathöyük kazılarında bulunan üç yörel idare binasında bulunan küçük çivi yazısı tabletler arşivi Hitit devletinin merkezi ile yörel idaresinin bağlantılarını ilk defa açığa çıkarmıştır.

Yayınlanmış önemli eserleri

En önemli Türkçe eserleri Yapı Kredi Kültür Yayınları yazar serisi makalesinde şöyle sıralanmıştır.[1]
1959: “Kültepe Kanış I, Assur Ticaret Kolonilerinin Merkezinde Yapılan Yeni Keşifler”.
1969: “Altıntepe II, Depo Binası ve Fildişi Eserler”.
1982: “Masathöyük II, Boğazköy'ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi”.
1986: “Kültepe-Kanış II, Eski Yakındağu'nun Ticaret Merkezinde Yeni Araştırmalar”.
1988: “İnandiktepe, Eski Hitit Çağında Önemli Bir Kült Merkezi”.

Bir yabancı kitap satıcısı Tahsin Özgüç eserleri listesinde 33 kitap sıralamaktadr. [2]

Akademik ünü

Tahsin Özgüç dış ülkelerde arkeoloji bilimi alanında 1962-1964 döneminde ABD Princeton Üniversitesi çok ünlü araştırma kurumu olan “Institute for Advanced Study”'de; 1964'de Almanya Saarland Üniversitesi'nde ve 1975-1976 döneminde Almanya Münih Üniversitesi'nde misafir profesörlük yapmıştı. Yazılıp sıralanmısı imkansız sayıda olan dış ülke üniversite ve yüksek akademik araştırma kurumlarında verdiği konuşma, seminar ve konferans bulunmaktadır.

Özgüç yurtiçinde akademik bilimsel kurumlar üyesi idi. Akademik hayatı içinde üyesi olduğu Türk Tarih Kurumu ona “Şeref üyeliği” payesi vermişti. “Türkiye Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü” uyesi olmuştu.

Yurtdışında üye olduğu akademik bilimsel kurumlar arasinda Alman Arkeoloji Enstitüsü, Britanya Akademisi, Amerikan Arkeoloji Enstitüsü, Baverya Bilimler ve Humanite İlimleri Akademisi ve Londra Şehri Arkeolojik Sosyetesi bulunmakta idi.

Kendisine verilen uluslarası ödüller ve onursal doktoralar listesi şöyledir:

Ödüller
1978: Alman Federal Cumhuriyeti “Bundesverdienstkreuz (Genel Liyakat Büyük Haç Nişanı)”.
1990: Japonya “Doğan Güneş Nişanı” 5. sınıf altın ve gümüş nişanı.
1991: Belçika “Belçika Tacı Ulusal Nişanı” .

Onursal doktoralar
Berlin Serbest Üniversitesi, Almanya
Münih Üniversitesi, Almanya
Gent Üniversitesi, Belçika