T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri
Genel Müdürlüğü
SAYI : B.08.0.ÖRG.0.20.03.09/516 09.02.2004
KONU : Kaynaştırma Uygulamaları
…………………… VALİLİĞİNE
(Millî Eğitim Müdürlüğü)
GENELGE NO: 2004/7
İLGİ: a) 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu.
b) 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu.
c) 18.08.1997 tarih ve 23084 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4306 sayılı Kanun.
d) 06.06.1997 tarihli ve mükerrer 23011 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname.
e) 18 Ocak 2000 tarihli ve mükerrer 23937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği.
f) 30.11.2003 tarih ve 25302 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Okul ve Kurumların Yönetici ve Öğretmenlerinin Norm Kadrolarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.”
Anayasamızın, “…Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma faydalı kılacak tedbirleri alır.” hükmü uyarınca;
İlgi (a) Kanun’un 7. maddesinde eğitim hakkı ve 8. maddesinde de eğitimde fırsat ve imkân eşitliği başlığı altında, ”özel eğitim … alır.” hükmü yerini almıştır.
İlgi (b) Kanun’un 6. maddesinde; özel eğitim gerektiren bireyler için okul ve sınıfların açılmalarının zorunlu olduğu belirtilmektedir. Aynı Kanun; mülkî amirleri, ilköğretim müfettişlerini ve zabıta teşkilâtını zorunlu öğrenim çağındaki çocukların ilköğretim kurumlarına devamlarını sağlamakla yükümlü kılmış, veli yahut vasi veya aile başkanlarını ve okul idarelerini yardımla ve her türlü tedbiri almakla görevlendirmiştir.
İlgi (c) Kanun’un yürürlüğe girmesiyle, özel eğitim gerektiren bireylerin de zorunlu eğitimleri kesintisiz sekiz yıl olmuştur.
İlgi (d) Kanun Hükmünde Kararname ile özel eğitim yeni bir yapıya kavuşturulmuştur. Daha önceden özel eğitim okulu ağırlıklı olan bu yapılanma çağdaş bir anlayış ile kaynaştırma eğitimi esas alınarak düzenlenmiştir. Söz konusu kararnamenin 24. maddesi; resmî ve özel okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretim okulları ile yaygın eğitim kurumlarının; kendi çevrelerindeki özel eğitim gerektiren bireylere özel eğitim hizmetleri sağlamakla yükümlü olduklarını hükme bağlamıştır.
İlgi (e) Yönetmelik gereğince de zorunlu eğitimlerini kaynaştırma eğitimi kapsamında sürdürebilecek öğrenciler için gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Söz konusu Yönetmelik’in 16. maddesinin (c) bendinde; İldeki, kaynaştırma uygulamaları yapılacak okul, kaynak oda, hazırlık ve özel eğitim sınıfları gereksiniminin belirlenmesi ve açılması için gerekli önlemlerin Özel Eğitim Hizmetleri Kurulunca alınacağı belirtilmiştir.
Engelli çocukların psikolojik yönden sağlıklı bir biçimde gelişmeleri için toplumun diğer bireylerinin sahip olduğu normal yaşam deneyimlerine sahip olmaları gerekir. Bu deneyimler de ancak bu çocukların akranları ile bir arada olmaları yoluyla kazanılır.
./..
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri
Genel Müdürlüğü
SAYI : B.08.0.ÖRG.0.20.03.09/ ANKARA
KONU : Kaynaştırma Uygulamaları
-2-
Zorunlu eğitimin özel eğitim gerektiren bireyler için de ilgi (c) Kanun gereğince kesintisiz sekiz yıl olması ve ilgi (d) Kanun Hükmünde Kararname gereğince özel eğitimde kaynaştırma eğitiminin esas alınacağı göz önünde bulundurularak kaynaştırma eğitimi kapsamında olan öğrencilerin zorunlu eğitimlerini tamamlamalarını ve eğitim-öğretim haklarından en üst düzeyde yararlanmalarını sağlamak amacıyla aşağıdaki tedbirlerin alınması lüzumlu görülmektedir;
1) Akranları ile aynı sınıfta eğitime devam edebilecek öğrenciler için ilgi (e) Yönetmelik esaslarına göre, gerekli önlemler alınacaktır.
2) Durumları ayrı bir sınıfta eğitilmeyi gerektiren öğrenciler için özel eğitim sınıfları yaygınlaştırılacaktır.
3. İlgi (c) Yönetmelik’in 24. maddesince 37-72 ay arasındaki özel eğitim gerektiren çocukların okul öncesi eğitimlerinin zorunlu olduğu, kaynaştırma eğitimi uygulamaları temeline dayalı olarak destek eğitim plânları çerçevesinde sürdürülecektir.
Özel eğitim gerektiren öğrencilerin okul öncesi eğitimlerinin sağlanması için özel eğitim ilköğretim okullarında ve eğitim uygulama okullarında gerekli tedbirler alınarak kaynaştırma uygulamaları için ilgili okullarla iş birliği yapılacaktır.
4. İlköğretimlerini tamamlayan işitme ve ortopedik engelli öğrencilerden; işitme engelliler meslek liseleri ile ortopedik engelliler meslek liselerinde parasız yatılı olarak öğrenim görmek isteyen öğrenciler Bakanlıkça, bu okullarda gündüzlü olarak öğrenim görmek isteyen öğrenciler okul müdürlüklerince, diğer meslek liselerinde öğrenim görmek isteyen engelli öğrenciler ise Meslekî ve Teknik Öğretim Yönetmeliği’nin 41. maddesine göre il/ilçe öğrenci yerleştirme komisyonunca yerleştirilir. Ayrıca, liselerde kaynaştırma yoluyla eğitimlerini sürdürebileceği öğretmenler kurulunca belirlenen görme yetersizliği olan öğrencilerin parasız yatılı olarak yerleştirilme işlemleri de önceden olduğu gibi Bakanlığımızca yapılacaktır.
5. İlgi (e) Yönetmelik’in 67. maddesinde kaynaştırmanın kapsamı, 68. maddesinde Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulama İlkeleri, 69. maddesinde Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulama Ölçütleri, 70. maddesinde Tam Zamanlı Kaynaştırma Uygulamaları, 71. maddesinde Yarı Zamanlı Kaynaştırma Uygulamaları, 72. maddesinde Kaynaştırma Uygulamalarında Görev ve Sorumluluklar, 73. maddesinde Değerlendirme konuları yer almıştır. Uygulamalarda ilgili maddelere dikkat edilecektir.
Kaynaştırma eğitiminden yararlanan öğrencilerin değerlendirilmesi hususunda Yönetmelik’in 73. maddesi gereğince;
a) Kaynaştırma uygulamalarında eğitimlerini sürdüren öğrenciler devam ettikleri okulun sınıf geçme ve sınav yönetmeliğine göre değerlendirilir. Ancak bireysel ve gelişim özellikleri dikkate alınarak sınavlarda gerekli önlemler alınır ve düzenlemeler yapılır. Değerlendirmede, öncelikle bireyselleştirilmiş eğitim programlarındaki hedeflerin gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
b) Zihinsel öğrenme yetersizliği olan öğrencilerden yaşı ve fiziksel gelişimi uygun olanlar, sınıf öğretmeninin önerisi ve ailenin onayı ile birinci sınıfa iki yıl devam edebilirler. Ancak, ilköğretimin diğer sınıflarında sınıf tekrarı yaptırılmayacaktır.
./..
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri
Genel Müdürlüğü
SAYI : B.08.0.ÖRG.0.20.03.09/ ANKARA
KONU : Kaynaştırma Uygulamaları
-3-
c) Görme yetersizliği olan öğrencilere; yazılı yoklamalarda yeteri kadar zaman verilecektir. Braille-kabartma yazı olarak verilen cevaplar sınavdan hemen sonra öğretmenin öğrenciye okutulmasıyla değerlendirilecektir. Yazılı yoklamalarda daktilo, bilgisayar gibi cihazlardan yararlanılabilir. Bu öğrenciler, çizimli ve şekilli sorulardan muaf tutulacaklardır.
d) İşitme yetersizliği olan öğrenciler; ilköğretim ve orta öğretimde, istekleri doğrultusunda müzik ve yabancı dil dersleri programlarının bazı konularından veya tamamından muaf tutulacaklardır.
İşitme yetersizliği olan öğrencilerin başarıları yazılı sınavlar, ödevler ve projelerle değerlendirilecektir.
e) Ortopedik yetersizliği olan öğrencilerin yazmada güçlük çektiği belirlenenler sözlü olarak değerlendirileceklerdir.
Sinir sisteminin zedelenmesi ile ortaya çıkan yetersizliği olanlar ise çoktan seçmeli testler ile değerlendirileceklerdir.
f) Dil ve konuşma güçlüğü olan öğrencilerin değerlendirilmesinde yazılı sınavlar, ödevler ve projeler dikkate alınacaktır.
g) Özel öğrenme güçlüğü olan öğrenciler; güçlükten etkilenme durumlarına göre yazılı sınav veya sözlü değerlendirmelerin birinden istekleri doğrultusunda muaf tutulacaklardır.
h) Hiperaktivite ve dikkat yetersizliği olan öğrenciler, bu özellikleri göz önüne alınarak kısa cevaplı ve az sorulu yazılı sınavlar, ödevler ve projelerle değerlendirileceklerdir.
ı) Duygusal uyum güçlüğü olan (otistik ve diğerleri) öğrencilerin değerlendirilmeleri öğrencilerin psikolojik yönden hazır oldukları zamanda yapılacaktır.
i) Kaynaştırma uygulamalarına devam eden öğrenciler, alınan her türlü özel eğitim önlemine rağmen, her tür ve kademede bir dersin öğretim programında başarısız ise genel derslerindeki ortalamaya bakılarak genel başarı ortalamasının altında bir not ile değerlendirilemezler.
6. Kaynaştırma eğitiminin niteliğini arttırmak amacıyla;
a) Uygulanan kaynaştırma programları, engelli öğrencinin özellik ve ihtiyaçlarına uygun ortam (fiziksel ve eğitsel) düzenlenerek yapılacaktır.
b) Sosyal ve kültürel faaliyetler düzenlenerek bu faaliyetlere engelli ve normal öğrencilerin bir arada katılımları sağlanacaktır.
7. İlgi (f) Yönetmelik’in 2. maddesinin (b) bendinde yer alan, gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen kadrolarının değerlendirilmesi ve kaynak oda oluşturulması hususlarında gerekli önlemler alınacaktır.
./..
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri
Genel Müdürlüğü
SAYI : B.08.0.ÖRG.0.20.03.09/ ANKARA
KONU : Kaynaştırma Uygulamaları
-4-
8. Engelli bireylere yönelik olumlu tutum ve davranışların geliştirilmesi ve eğitsel ortamın hazırlanması amacıyla; okulda görev yapan yöneticilere, öğretmenlere, öğrencilere ve ailelerine, engelli öğrencilerin ailelerine, kurumdaki diğer personele yönelik, kaynaştırma eğitimi konusunda bilgi ve beceri kazandırmak amacıyla mahallinde kurs/seminer vb. çalışmalar yapılacaktır.
Bu güne kadar başarıyla uygulanan ve önemli ilerlemeler sağlanan özel eğitim alanındaki çalışmaların öngörülen hedeflere ulaştırılması için; bu genelgenin bütün okul öncesi, ilk ve orta öğretim kurumlarının yönetici ve öğretmenlerine duyurularak, kısa, orta ve uzun vadeli plânlar geliştirilerek gereğinin yapılmasını önemle rica ederim.
Doç. Dr. Hüseyin ÇELİK
Millî Eğitim Bakanı