(1609-1657)
Yazar. Hacı Halîfe diye de tanınan yazarın asıl adı Mustafa?dır. İstanbul?da doğdu. Abdullah isimli bir zâtın oğludur. Özel tahsil görerek yetişmiş, 1623?de Anadolu Muhasebesi Kalemi?ne kâtip olmuştur. 1624?de babası ile birlikte Tercan Seferi?ne katıldı. 1626 yılında, Bağdat seferinden dönerken babasını kaybetti. 1628-1629 yıllarında yeniden öğrenime başlayıp esaslı bilgiler elde etmiştir. 1633-34?de hacı oldu. Revan Seferi?ne katıldı (1634-35). Sonra İstanbul?a yerleşip eserlerini yazdı. İstanbul?da öldü, Zeyrek Camii civarına gömüldü. Katip Çelebi, zekî, şuurlu, ağırbaşlı bir ilim adamı idi. Eserlerinin bir kısmını Arapça, bir kısmını da sâde Türkçe ile yazdı. Tarih, coğrafya, biyografiler, bibliyografi, otobiyografi, ahlâk, tasavvuf, tıp, sosyoloji, etnoloji vb. sahalarda yazılmış pek çok eserin sahibidir. Arapça ve Farsça?nın yanı-sıra Fransızca, Lâtince ve İtalyanca biliyordu. Batı anlayışına uygun İlmî eserleri Türk toplumunun kafasını Batı?ya açan ilk önemli eserlerdir. Dünyâca tanınmış Türk büyüklerindendir.
Eserleri: 1. Cihan-nümâ [Coğrafyaya dâir. Dünyânın kıtaları hakkında bilgi verir. Amerika?nın keşfinin Önemini, dünyânın yuvarlaklığını, ülkelerin kısaca tarihini, bitki örtüsü İle .hayvanlarını anlatır. İbrahim Müteferrika tarafından 1732?de basıldı.], 2. Fezleke [Arapça yazılmış umumî tarih. 1592-1654 yılları arasında olan hâdiseleri inceleyen Osmanlı tarihidir.], 3. Takvîmü?t-tevârlh [Arapça, dünya târihi. İbrahim Müteferrika matbaasında basıldı. Batı dillerine çevrildi.], 4. TuhfetU?l-klbftr Iİ Esfari?l-blhar [ (= Deniz seferleri hakkında büyüklerin hediyeleri). Türk denizcilik tarihi. 1645-1656 yılları arasındaki deniz savaşları anlatılır. Türkçe?dir. Müteferrika matbaasında basıldı.], 5. Düsturü?l-amel fî Islâhl?l-Halel [1653?de Osmanlı devlet hazînesinin karşılaştığı krizi önleme çarelerini anlatan eser. Şinasi tarafından Tasvlr-i Efkâr gazetesinde tefrika edildi (1863). Almanca?ya çevrildi.], 6. Keşfü?z-zünun [ (Zanları gideren kitap) Bibliyografya kitabı. 20 yılda yazıldı. 15 bine yakın kitabın konu ve yazarları tanıtılır. Fransızca ve Lâtince?ye de çevrildi. Mil lî Eğitim Bakanlığı iki cilt hâlinde bastırdı (1941-1943). Türkçe?ye tercümesi gerekil olan kaynak eserlerdendir.7. MI-zânü?l-Hak fî İhtiyârİ?l-Ehakk [( = doğruyu seçmek için hak terazisi). Devrinde tartışılan dini, ahlâkî ve sosyal meseleler hakkındaki görüşlerini bulunduran kitap. O.Saik Gökyay tarafından önsöz ve açıklama ilâvesi ile yayımlandı (1972). ], 8. Tercüme-I Târlh-I Frengi, 9. Târih-i Kostantlniyye, 10. Irşâ-de?l-hayara İlâ Târihi?I-Yunan ve?r-rûm ve?n-nasara, 11. Sülle-mü?l-vüsûl İlâ Tabakatl?l-Fühül (hâl tercümesi kitabı, Arapça, yazma hâlinde), 12. Levâmİu?h-nûr fî Zulumât-ı Atlas Ml-nur (Mercator?un Lâtince kitabının tercümesi, yazma hâlinde), 13. Tuhfetü?l-ahyâr fî?l-hikem ve?l-emsâl-ve?l-eş?âr (Çeşitli konularda şiir, lâtîfe, bilgi; yazma hâlinde), 14. Muhtasar Câmlu?l-mütûn. Kâtib Çelebi hakkında en iyi kitap TTK yayımları arasında Katip Çelebi Hayatı ve Eserleri Hakkında İnceleme adı ile 1957?de çıktı.15. Ilhâmü?l-Mukaddes fî feyzi?l-akdes [M.Hamldul-lah, İslâm Tetkikleri Enstitüsü dergisinde neşretti (c. IV, 1971). ], 16. Dürer-I Münteşire ve Gurer-İ Münteşire, 17. Câ-mlü?l-mütûn min celİli?l-fünûn, 18. Recmü?r-racîm bî?s-sİn ve?l-cîm, 19. Beyzavî Tefsiri Şerhi, 20. Muhammediye Şerhi,