İlk Türk Hava Şehidi Fethi Bey * Haydar Aksakal

28.05.2012
Türk Hava Kuvvetleri, dünyanın ilk askeri havacılık teşkilatlarından birisidir. Çalışmalar 1909 yılında başladı, Avrupa'ya bir inceleme kurulu, Paris Kenti'nde toplanan Uluslar arası Havacılık Konferansı'na bir heyet gönderildi.
Türk Ordusunun Yüksek komutasında, Avrupa'ya subayların eğitime gönderilmesi öngörüldüğü halde, ekonomik zorluklardan gerekli ödenek bulunamamıştır.
Havacılığın önemini gören Harbiye Bakanı Mahmut Şevket Paşa, konuyla ilgilendi.
1911 yılında Türk Ordusunun ilk resmi kuruluşu “Tayyare Komisyonu” adıyla kuruldu. 28 Haziran 1911'de yapılan sınavdan sonra, Süvari Yüzbaşı Fesa ile İstihkâm Teğmen Yusuf Kenan Beyler, uçuş eğitimi için Temmuz 1911'de Fransa'daki Bleriot Uçuş Okuluna gönderildi. Uçuş eğitimlerini tamamlayan pilotlar, brövelerini alarak 21 Şubat 1912'de yurda döndü.
İlk Türk Hava Şehidi pilotu Mehmet Fethi Bey, Hicri 1302 yılında Ayaz paşa'da (İstanbul) doğdu. Firuzağa ilkokulu, Salıpazarı Fevziye Ortaokulu'ndan sonra, Deniz Çarkçı Lisesi'nden 1907'de mezun oldu. Osmanlı Donanması'na (Donanma-yı Hümâyûn) ait fabrikaya Çarkçı Üsteğmen rütbesiyle tayin oldu. 1910'da, Hamidiye Kruvazöründe, motor çarkçısı olarak görevlendirildi. 1911'de silah tamir fabrikasına atandı.
Fethi Bey, İngiltere'ye uçak makinisti yetiştirilmek üzere 3 Temmuz 1912'de, eğitime gönderilen ilk gurup havacılar arasında yer aldı.
Havacılık konusundaki yeteneğinin anlaşılmasıyla, Üsteğmen Mehmet Fethi Bey, makinist eğitimi yerine pilotaj eğitimine başladı. Balkan Savaşı'nın çıkmasıyla yurda döndü. Bir süre İstanbul'da gösteri uçuşları yaptı. Fen Kıtaları Genel Müfettişliği'nde pilot olarak görevlendirildi. Şubat 1913'de ilk defa gerçekleştirilen gece uçuşlarına katıldı. Balkan Savaşı'nda görevli olarak düşman hatların bombaladı.
Balkan Savaşı'nda, başarıları nedeniyle gümüş liyakat madalyasıyla ödüllendirildi. Türk Hava Kuvvetlerinde ilk savaş görevi alan sekiz pilottan birisiydi.
14 Kasım 1913 tarihinde, Hava Kuvvetlerinde gerçekleştirilen ilk kol uçuş ekibinde görev aldı. 9 Ocak 1914'de terfi etti, Yüzbaşı oldu. Aynı yıl Hava Kuvvetleri personeli arasından seçilerek oluşturulan iki uçuş ekibinin içinde yer aldı.
Türk Havacılık tarihinde “İstanbul-Kahire” arasında yer alan uçuş rotası, 8 Şubat 1914 günü, her iki ekibin Yeşilköy/İstanbul'dan havalanmasıyla başladı. Konya, Ulukışla, Adana, Humus ve Şam üzerinden İskenderiye Kenti'ne ulaşacaklardı.
Muavenet-i Milliye isimli Bleriot-XI tipindeki çift kişilik keşif uçaklarıyla Pilot Fethi Bey ve üsteğmen Sadık Bey, yolculuğun beşinci etabında 11 Şubat 1914 günü 4000 metre irtifadan Toros Dağları'nı aşarak (Türk Hava Kuvvetlerinin ilk yüksek irtifa rekoru) Şam'a ulaştılar.
Orada yoğun ilgi ve sevgi gördüler. Uçuşun onuncu etabını (Şam-Kudüs) gerçekleştirmek üzere, 27 Şubat 1914 günü Şam Kentinden havalandılar, kısa bir süre sonra Yüzbaşı Fethi Bey ve üsteğmen Sadık Bey'in uçağı Taberias ilçesi ve Gölü'nün doğusunda, Golan Tepelerinin eteğinde Ha'On mevkiinde, Şimiriye Beldesi yakınlarında, Küfrü har kayalıklarına üzerine düşerek, görev başında hayatlarını kaybettiler.
Şehit olan Yüzbaşı Fethi ve Sadık Beylerin cenazeleri Şam'a getirildi, Emevi Camisi'nde Selahaddin-i Eyyübi Türbesinin yanına gömüldü.
İki havacımızın şehit olduğu Taberiye Gölü'nün doğusuna yakın bir yerde bir anıt yapıldı. İstanbul/Fatih'de 1914 yılında bu uçuşta şehit olanların anısına inşa edilen anıtta 1916'da tamamlandı.
Fethi, Bey'in şehit düşmesi o günlerde ülke çapında büyük üzüntüye neden oldu. Fethi Bey anısına Muğla'nın Megri ilçesinin ismi, 1914 yılında Fethiye olarak değiştirildi.
Fethiye'de, antik tiyatronun karşısında bulunan parkın içine Şehit Fethi Bey'in 10 metre yüksekliğinde Dr. Yük. Müh. Alb. Emk. Öğretim üyesi Ali İlhan Özdilek ve Resim-iş Öğretmeni Onur Uslu tarafından yapılan anıt 28 Şubat 2005 tarihinde açıldı. Her yıl bu anıtta, Fethi Bey için anma günleri düzenlenmektedir. Ayrıca Fethi Bey'in ismi, Fethiye'de bir özel okula verilmiş, Şair Behçet Kemal Çağlar, Tayyareci Fethi Bey için de dizeler yazmıştır.
Fethi Bey ile ilgili araştırmaları izlerken, onun ikinci kuşaktan akrabaları Ayşe ve Aynur Önuçar kardeşlere ulaştım.
Aynur Önuçar ile Fethi Bey'in arşivini saatlerce inceledik, dijital ortamda kayda aldım. Fethi Bey, Babası İbrahim Önuçar'ın dayısı oluyormuş.
Türk Havacılık tarihi konusunda bitip tükenmeyen araştırmalar yapan Orta Doğu Teknik Üniversitesi Tarih Bölümü Havacılık Tarihi Öğretim Görevlisi Bülent Yılmazer, hava şehitlerimizin akrabalarını tespit etmiş, onların da atalarının düştüğü yeri ziyaret edebilmeleri için bir organizasyon yapmıştı.
27-31 Ekim 2004 tarihleri arasında, eşi ve Fethi Bey'in ikinci kuşaktan yeğeni Manisalı Aynur Önuçar ile birlikte İsrail'e gittiler. Bu seyahatin iki amacı vardı: Birincisi Negev'de, 28-29 Ekim 2004 tarihinde ikincisi yapılacak olan Birinci Dünya Savaşı Konferansına katılmak, Ben Gruon Üniversitesi, Çöl ve Çevre Çalışmaları Merkezinde bir tebliğ sunmaktı:
İkincisi ise, Tiberias Gölü'nün doğusunda, Golan Tepeleri'nin eteklerinde, Ha'On bölgesinde İlk Türk Havacıları için yapılmış anıtı ziyaret etmekti?
(Devamı yarın)