28.05.2013 / 00:00
MÖ 1700?lerde Nil Nehri?nin Akdeniz?e döküldüğü kuzey kısımları, göç şeklinde gelen büyük bir istila dalgasıyla ile karşılaştı. Hiksosların Mısır?a girişi MÖ 2. Binde, Hurrilerin Mezzopotamya?nın kuzeydoğusundan Batı Suriye?ye hareket etmesiyle başladı. Asya kökenli kavimler Mısır?a kadar inmek zorunda kaldılar.
Akın akın gelen insanlar, atlı, savaş arabaları ve yaya olarak, 12. Hanedan döneminde Mısır topraklarına girdiler. Mısır?daki siyasi ve dini dengeler bozuldu. Hiksos olarak adlandırılan prensler ve çoban krallar Mısır?ın kuzeyini işgal ettiler. Küçük krallıklar kurdular. Hiksosların asıl hakimiyeti 15 ve 16. Sülale döneminde görülür. Bu krallara Büyük Krallar adı verildi.
Mısır?ın yerli kültüründen farklı bir kültüre ev sahipliği yaptılar. Hiksoslar döneminde Başkent Avaris, yönetim merkezi ise Mengis olmuştu. Kralları Apophis, Avaris?te hüküm sürüyordu. Kendilerini Khan ve çöllerin hükümdarı olarak adlandırıyorlardı…
Hyksos, Mısır dilinde ?yabancı krallar?, Yunanca ve Arapça?da ?çoban krallar? Antik Mısır?ın ikinci Orta Dönemini başlatan ve Asya kökenli olduğu söylenen kavme verilen isimdir. Hiksos adının Anadolu lisanının Yunanca?ya uydurulmuş şekli olduğu konusunda söylenceler var. Gelenlerin tek bir kavim mi, yoksa kavimler topluluğumu olduğu bilinmiyor. Saldırı amaçlı Mısır topraklarına giren Hiksoslar?dan, kültürel amaçlı ve uygarlıklarını gösteren herhangi bir iz yoktur.
Hiksoslar Yukarı Mısır?a egemen olamamışlar, egemenlikleri Aşagıdaki Mısır?da olmuştur. Hiksoslar?ın tasvirleri, Mısır?ın yerli sanat ustaları tarafından yapılmıştır. Asyalı oldukları söyleniyor. Kısa bir sürede Mısır?ın sosyal hayatını derinden etkilemişlerdir.
Hurri kökenli Hiksoslar Nil Deltasının bulunduğu yerde Onbeşinci Sülaleyi kurmuşlar, bölgeye hakim olmuşlardır. MÖ 17. Yüzyılda Mısır?ın Güneyinde yaşayan Nubyalılar ile ittifak yapmışlar. Sahip oldukları yeni savaş metot ve teknikleri, koşumlu atları ile Mısırlıları mağlup etmişlerdir. Hyksoslar, kültürel olarak bölgeye zenginlik getirmelerine rağmen, Mısırlılar bu istilayı bir türlü kabul etmemişlerdir.
Hyksos ismi ilk kez 12. Sülale zamanında yaşamış olan Sinuhe?nin romanında görülür.
MÖ 15. Yüzyılda Teb Beyi Ahmose, Hiksoslar ile mücadeleye başladı, Hiksoslar, XVIII. Sülale firavunları tarafından Mısır?dan çıkarıldı ve Filistin?e sürüldü. Hiksosların Mısır?daki hâkimiyeti MÖ 1570 yıllarında sona erdi. Böylece Mısır Yeni Krallık dönemi başladı.17 ve 15?nci yüzyıl arasındaki bu döneme ikinci ara dönem denilmiştir.
Yeni krallık döneminde Ramses, Avaris Kenti?ni geliştirip burasını modern bir kent haline getirmiştir. Günümüzde Tanis Kenti olarak anılıyor.
Mısırlı tarihçi Manetho, yaşananları şöyle anlatmıştır: ?Başımızda Timaios isimli bizden bir kral vardı. Her şey onun zamanında başladı. Tanrı bizden neden razı değildi bilemiyorum. Doğudan gelen yabancı adamlar aniden yurdumuzu bastılar. Cesur insanlardı. Hiçbir karşı koymaya rastlamadan ülkemizi ele geçirdiler. Yöneticilerimizi boyunduruk altına aldılar. Kentlerimizi yağmaladılar, mabetlerimizi yıktılar, erkeklerimizi öldürüp çocuk ve kadınları aldılar. Sonra kendi krallıklarını kurdular. Krallarının adı Salatis idi. Yukarı ve aşağı Mısır?ın hâkimi oldular. Gerekli yerlere garnizonlar kuruldu. Salatis?in askerlerinin sayısı 240 bin idi.?
Hiksos kralının, Mısır?dan Girit?e gönderdiği bir vazonun kapağında kendi adı olan ?Khan/khayan? ismi geçtiği söylenmektedir. Khan Asya kökenli bir isimdir. Türkçedeki Han ve Kağan ismini çağrıştırmaktadır.
Hiksoslar?ın krallığı döneminde, Güney Mısır?da bulunan Kraliçe Haçepsut bir yazıtında ?Kuzey ülkesinde, Avaris?te Asyalılar var…? der.
Deltanın bulunduğu yerde bir çok Hiksos yerleşiminin olduğu düşünülmektedir. Antik dönemde inşa edilen kentlerin doğal afetler sonunda, Nil Nehri?nin getirdiği alüvyonların altında kaldığı söyleniyor?
Hiksoslar Mısır resim yazısından harf yazısına geçmişler, oluşturdukları simgeler, Fenikeliler tarafından alfabe haline getirilmiştir.
Üzerine Hyksos Kralı Apophis'in adının işlendiği taş, Boston Güzel Sanatlar Müzesi'nde sergilenmektedir.